Search Results

ข้อบังคับของโคลงสี่สุภาพ (คณะของโคลงสี่สุภาพ) ๑. บทหนึ่งมี ๔ บรรทัด ๒. วรรคหน้าของทุกบรรทัด มี ๕ พยางค์ วรรคหลังของบรรทัดที่ ๑ – ๓ มี ๒ พยางค์บรรทัดที่ ๔ มี ๔ พยางค์ ๓. มีตำแหน่งสัมผัสตามเส้นโยง ๔. บังคับรูปวรรณยุกต์ เอก ๗ โท ๔ ตามตำแหน่งในแผนผัง ๕. กรณีที่ไม่สามารถหาพยางค์ที่มีรูปวรรณยุกต์ตามต้องการได้ให้ใช้ เอกโทษ และ โทโทษ คำตาย คือ๑) คำที่ประสมสระเสียงสั้นแม่ ก กา (ไม่มีตัวสะกด) เช่นกะ ทิ สิ นะ ขรุ ขระ เละ เปรี๊ยะ เลอะ โป๊ะ ฯลฯ๒) คำที่สะกดด้วยแม่ กก กบ กด เช่น เลข วัด สารท โจทย์ วิทย์ ศิษย์ มาก โชค ลาภ ฯลฯ     คำเอกคำโท ได้แก่ พยางค์ที่มีรูปวรรณยุกต์เอกโทบังคับ ไม่ว่าจะเป็นเสียงวรรณยุกต์ใดก็ตามเช่น ข้า ล้ม เศร้า ค้าน คำเอก คำโท ใช้ในการแต่งคำประพันธ์ประเภท “โคลง” และ “ร่าย”และถือว่าเป็นข้อบังคับของฉันทลักษณ์ที่สำคัญมาก ถึงกับยอมให้เอาคำที่ไม่เคยใช้รูปเอก รูปโท แปลงมาใช้เอก และ โท ได้ เช่น เล่น นำมาเขียนใช้เป็น เหล้น ได้ เรียกว่า “โทโทษ”ห้าม ข้อน นำมาเขียนเป็น ฮ่าม ค่อน เรียกว่า “เอกโทษ”เอกโทษและโทโทษ นำมาใช้แก้ปัญหาได้ แต่ในปัจจุบันไม่นิยมใช้เอกโทษและโทโทษ

คำสมาสและคำสนธิ 1. คำสมาสหรือการสมาสคำ คือ วิธีการสร้างคำในภาษาบาลีสันสกฤตที่ภาษาไทยนำมาใช้ดังนั้นคำสมาสจึงเกิดจากการนำคำบาลีสันสกฤตมาประกอบกัน เกิดคำและความหมายใหม่แต่ยังมีเค้าความหมายเดิม คำสมาสจะต้องเป็นคำบาลีสันสกฤตเท่านั้นเช่น เทว + รูป = เทวรูป่ ถ้ามีคำใดคำหนึ่งเป็นคำไทยจะไม่นับเป็นคำสมาสเช่น เทพ + เจ้า = เทพเจ้า (เจ้า เป็นคำไทย) การอ่านคำสมาสจะต้องอ่านคำหน้ากับคำหลังต่อเนื่องกันถึงแม้จะไม่มีสระกำกับเช่น อนุชน อ่านว่า อะ -นุ- ชน มิตรสหาย อ่านว่า มิด - สะ - หาย คำสมาสจะต้องแปลความหมายจากข้างหลังมาข้างหน้า เช่น เบญจศีล = ศีล ๕ เหมันตฤดู = ฤดูหนาว สมุทรเจดีย์ = เจดีย์ที่ตั้งอยู่กลางน้ำ แต่ถ้าไม่สามารถแปลจากข้างหลังมาข้างหน้า ไม่นับเป็นคำสมาสเช่น ประวัติวรรณคดี = ประวัติของวรรณคดี คำสมาสจะต้องไม่มีการประวิสรรชนีย์หรือมีการันต์ ระหว่างคำเช่น กิจจะลักษณะ, ทรัพย์สมบัติ ถ้าคำว่า ศาสตร์ กรรม ภาพ ภัย ตามหลังคำบาลีสันสกฤต จะนับเป็นคำสมาสเช่น เศรษฐศาสตร์, วจีกรรม, วาตภัย, สุขภาพ เป็นต้น 2. คำสนธิหรือการสนธิ คือ การนำคำ ๒ คำมาเชื่อมกันโดยระหว่างคำหน้ากับคำหลังมีการกลมกลืนเสียง คำสนธิในภาษาไทยจะต้องเป็นคำที่มาจากภาษาบาลีสันสกฤตเท่านั้น สระสนธิ คือ การเชื่อมคำ ๒ คำโดยมีการเปลี่ยนแปลงสระระหว่างคำเกิดขึ้นตามหลักเกณฑ์ เช่น ถ้าคำหน้ามีสระอยู่พยางค์ท้ายสนธิกับคำหลังที่มีสระอยู่พยางค์แรก จะตัดสระที่คำหน้าแต่จะใช้สระคำท้ายแทน เช่น ราช + อานุภาพ = ราชานุภาพ ถ้าคำหลังที่นำมาสนธิเป็นสระ อะ อิ ให้เปลี่ยน ดังนี้อะ เปลี่ยนเป็น อา เช่น รัตน + อธิเบศร = รัตนาธิเบศร อิ เปลี่ยนเป็น เอ เช่น นร + อิศวร = นเรศวร ถ้าพยางค์ท้ายของคำหน้าเป็นสระ อิ อี หรือ อุ อู ให้เปลี่ยน ดังนี้อิ อี เปลี่ยนเป็น ย เช่น สิริ + อากร = สิรยากร อุ อู เปลี่ยนเป็น ว เช่น ธนู + อาคม = ธันวาคม พยัญชนะสนธิ คือ การนำพยัญชนะสนธิมาใช้ในภาษาไทยโดยการเปลี่ยนพยัญชนะบางตัวเช่น ตัด ส ออก แล้วใส่ โอ แทน เช่น มนสฺ + รมย = มโนรมย์เปลี่ยนพยัญชนะ ส เป็น ร เช่น นิสฺ + ภัย = นิรภัย นฤคหิตสนธิ คือ การนำคำที่ลงท้ายด้วยนฤคหิตมาสนธิกับคำที่ขึ้นต้นด้วยพยัญชนะและสระ แล้วมีการเปลี่ยนนฤคหิต ดังนี้ นฤคหิตสนธิกับสระ ให้เปลี่ยนนฤคหิต เป็น ม เช่น ส์ + อาคม = สมาคม นฤคหิตสนธิกับพยัญชนะวรรค จะ ให้เปลี่ยนนฤคหิต เป็น ตัวสุดท้ายของวรรค ดังนี้ นฤคหิตสนธิกับพยัญชนะเศษวรรค (ย ร ล ว ส ศ ษ ห ฬ) ให้เปลี่ยนนฤคหิตเป็น ง เช่น สํ + สาร = สงสาร

คำซ้ำ คือ การนำคำคำเดียวกันมาเขียนซ้ำเพื่อให้เกิดความหมายใหม่ โดยใช้เครื่องหมายไม้ยมก (ๆ) คำซ้ำจึงเป็นการสร้างคำในภาษาเพื่อเพิ่มจำนวนคำให้มีคำใช้ในภาษามากขึ้น 1.ลักษณะทั่วไปของคำซ้ำ 1.1 คำซ้ำบางคำอาจจะมีความหมายเปลี่ยนไปจากเดิมหรืออาจจะเหมือนเดิม เช่น ถ้านำคำนามมาเป็นคำซ้ำ มักจะได้ความหมายที่เปลี่ยนไปจากเดิม คือ มีจำนวนเพิ่มขึ้น เช่น "ใครๆ" จะหมายถึง คนหลายๆ คน 1.2 ถ้าเป็นคำซ้ำที่ใช้ในบทร้อยกรองจะไม่สามารถใช้เครื่องหมาย "ๆ" จะใช้ได้เฉพาะใน ร้อยแก้วเท่านั้น เช่น รอนรอนสุริยะโอ้ อัสดง, เรื่อยเรื่อยลับเมรุลง ค่ำแล้ว 1.3 คำซ้ำที่มีพยางค์เดียวเมื่ออ่านออกเสียงจะลงเสียงหนักที่พยางค์หลังชนิดของคำซ้ำ 2. แบ่งตามความหมายของคำที่เปลี่ยนไป ดังนี้ 2.1 คำซ้ำที่มีความหมายเป็นพหูพจน์ เช่น หนุ่มๆ หน้าตาดีทุกคน เพื่อนๆ ช่วยกันพรวนดิน เด็กๆ ทุกคนนอนหลับ 2.2 คำซ้ำที่มีความหมายอ่อนลง เช่น หน้าของเธอคล้ายๆ นักร้องคนนั้น กล่องกระดาษสีน้ำตาลๆ เป็นของใคร คุณย่ายังเคืองๆ พุดซ้อนเรื่องที่ทำโถข้าวแตก 2.3 คำซ้ำที่มีความหมายเพื่อเน้น เช่น ทำไมเธอต้องใช้แต่ของแพงๆ กินขาหมูทุกวันมีแต่มันๆ แบบนี้ร่างกายจะได้รับสารอาหารครบไหม ฉันไม่ชอบรับประทานอาหารที่รสจัดๆ 2.4 คำซ้ำที่มีความหมายไม่เจาะจง เช่น ที่ทำงานของน้องอยู่แถวๆ สาทร อะไรๆ ฉันก็กินได้ทั้งนั้น ค่ำๆ ฉันจะไปดูละครเวที 2.5 คำซ้ำที่มีความหมายแยกเป็นส่วนๆ เช่น คุณครูจัดนักเรียนให้ยืนเป็นแถวๆ เธอควรอ่านหนังสือให้จบไปเป็นเล่มๆ นักเรียนควรเขียนรายงานเป็นหัวข้อๆ 2.6 คำซ้ำที่มีความหมายต่อเนื่องกันหลายๆ ครั้ง เช่น ปิดเทอมนั่งๆ นอนๆ อยู่บ้านก็เบื่ออยากไปโรงเรียน เขากลับไปคิดๆ ดูแล้วว่าเขาผิดจริงเลยจะไปง้อเธอ 2.7 คำซ้ำที่เป็นสำนวน มีเพียงคำซ้ำบางคำเท่านั้นที่มีความหมายเปลี่ยนไปจากเดิมไปเป็นสำนวน 3. ข้อสังเกตของคำซ้ำ 3.1 คำซ้ำบางคำที่ปกติเป็นคำซ้ำอยู่แล้วมักจะไม่นำมาใช้ในแบบไม่ใช่คำซ้ำ เช่น หยกๆ หลัดๆฉอดๆ เป็นต้น 3.2 คำบางคำไม่ใช่คำซ้ำ ดังนั้นจึงไม่ใช้ไม้ยมก (ๆ) เช่น จะจะ หมายถึง กระจ่าง จะไม่ใช้ ไม้ยมก 3.3. คำที่มาจากภาษาอื่น เช่น มาจากภาษาบาลีสันสกฤต เช่นคำว่า นานา มาจากภาษาจีนเช่นคำว่า เชาเชา คำเหล่านี้ก็ไม่ใช่คำซ้ำจึงไม่ใช้ไม้ยมก (ๆ)

คำซ้อน คือ การนำคำที่มีความหมายใกล้เคียงกันหรือคล้ายกันมาซ้อนกันตั้งแต่๒ คำขึ้นไปเช่น กักขัง นุ่มนิ่ม ใหญ่โต หรือการนำคำที่มีความหมายตรงกันข้ามมาซ้อนกัน เช่น ผิดชอบ ชั่วดี สูงต่ำ 1.ชนิดของคำซ้อน คำซ้อนแบ่งออกเป็น 3 ชนิด ดังนี้ 1.1 คำซ้อนที่มีความหมายอยู่ที่คำหน้า ส่วนคำหลังที่นำมาซ้อนนั้นเป็นเหมือนคำสร้อย เช่นใจคอ, ประเทศชาติ, หัวหู เป็นต้น คำที่นำมาซ้อนนั้นมีความหมายไม่เหมือนกันจึงไม่สามารถนำไปใช้แทนกันได้ 1.2 คำซ้อนที่มีความหมายอยู่ที่คำหลัง ส่วนคำหน้าเป็นเหมือนคำที่มาเสริมความหมายแต่มีความหมายไม่เหมือนกัน เช่น แข้งขา, บาดแผล, เท็จจริง เป็นต้น 1.3 คำซ้อนที่มีความหมายเปลี่ยนไปจากเดิม คำซ้อนชนิดนี้จะมีความหมายเฉพาะแตกต่างไปจากเดิม เช่น จัดจ้าน, อดทน, หลับใหล เป็นต้น 2. ข้อสังเกตเกี่ยวกับคำซ้อน 2.1 คำซ้อนในภาษาไทยมักจะมีเสียงพยัญชนะต้นเสียงเดียวกัน ซึ่งเป็นการซ้อนเพื่อเสียงหรืออาจจะเป็นการเลียนเสียงธรรมชาติ เช่น ถกเถียง, เบิกบาน, ส่งเสริม เป็นต้น 2.2 คำซ้อน๔ พยางค์ อาจจะมีพยางค์ที่ ๑ กับพยางค์ที่ ๓ ใช้คำเดียวกัน เช่น อ่อนอก อ่อนใจ, หัวจิตหัวใจ, ห้องน้ำห้องท่า เป็นต้น หรืออาจจะเป็นพยางค์ที่๒ กับพยางค์ที่๔เช่น คิดดีทำดี, คิดใหม่ทำใหม่, กงเกวียนกำเกวียน เป็นต้น 2.3 คำซ้อนบางคำจะใช้ในการอธิบายความหมายของภาษาถิ่นที่มาซ้อน เช่น เสื่อสาด = เสื่อ (สาด เป็นภาษาถิ่นแปลว่า เสื่อ เหมือนกัน), พัดวี = พัด (วี เป็นภาษาถิ่นแปลว่า พัด เหมือนกัน), อิดโรย = เหนื่อย (อิด เป็นภาษาถิ่นแปลว่า เหนื่อย เหมือนกัน) 2.4 คำซ้อนบางคำเป็นคำซ้อนเพื่อความหมายเพื่อให้ความหมายชัดเจนขึ้น เช่น เสื้อผ้า ข้าวปลา ฆ่าฟัน เป็นต้น

คำประสาน คือ การสร้างคำที่นำคำใหม่มาเติมเข้ากับคำหลัก มีทั้งเติมเข้าไปข้างหน้าและข้างหลังคำหลัก สามารถสร้างได้เรื่อยๆ อย่างไม่รู้จบ เช่น คำหลักคือคำว่า "นัก" หมายถึง ผู้ที่ทำกริยา นั้น หรือผู้ที่มีความเชี่ยวชาญในการทำกริยานั้น ถ้านำคำว่า เปียโน มาเติม จะได้เป็น นัก + เปียโน = นักเปียโน เป็นต้น การสร้างคำด้วยการประสานกันในภาษาไทยนั้นจะเป็นชนิดที่หาคำใหม่มาเติมเข้าข้างหลังคำหลัก แต่ถ้าเป็นภาษาบาลีที่ยืมมาใช้ในภาษาไทยจะเป็นชนิดที่หาคำใหม่มาเติมเข้าข้างหน้าคำหลัก ชนิดของคำประสาน คำประสานแบ่งออกเป็น ๒ ชนิด ดังนี้ 1. คำประสานที่คำหลักอยู่ข้างหน้า เป็นคำประสานที่หาคำใหม่มาเติมเข้าข้างหลังคำหลักโดยคำที่มาเติมจะเป็นคำชนิดใดก็ได้ ๒. คำประสานที่คำหลักอยู่ข้างหลัง เป็นคำประสานที่หาคำใหม่เข้ามาเติมข้างหน้าคำหลักโดยคำที่มาเติมจะเป็นคำชนิดใดก็ได้

คำประสม คือ การสร้างคำในภาษาไทยเพื่อเพิ่มจำนวนคำด้วยวิธีการประสมคำ หรือหมาย ถึงการนำคำมูลตั้งแต่ คำขึ้นไปมารวมกันแล้วเกิดความหมายใหม่ หรือยังมีความหมายคล้ายกับความหมายเดิมอยู่ เช่น ตู้เย็น พัดลม ลักษณะของคำประสม คำประสม จะนิยมนำคำนาม คำกริยา และคำวิเศษณ์ มาประสมกัน โดยไม่มีข้อกำหนดว่าคำแรกจะต้องเป็นคำชนิดใด อาจจะขึ้นต้นด้วยคำนาม เช่น รถไฟ (รถ = คำนาม) อาจจะขึ้นด้วยคำกริยา เช่น ถ่ายรูป (ถ่าย - คำกริยา) หรืออาจจะขึ้นต้นด้วยคำวิเศษณ์ก็ได้ เช่น พอดี (พอ - คำวิเศษณ์)คำมูลที่นำมาประสมกันอาจจะไม่ใช่คำมูลในภาษาไทย อาจจะเป็นคำที่มาจากภาษาอื่นรวม กับภาษาไทยก็ได้ เช่น เข้าคิว (คิว เป็นคำมูลมาจากภาษาอังกฤษ)

คำมูล คือ คำไทยแท้ดั้งเดิมที่ไม่ประสมกับคำใดเลย เพราะคำมูลเป็นคำที่มีความหมายใน ตัว ส่วนในปัจจุบันมีคำมูลที่มาจากภาษาต่างประเทศด้วย ในภาษาไทยคำมูลที่เป็นคำไทยแท้มักจะ มีพยางค์เดียวและมีความหมายในตัว เช่น พ่อ แม่ กิน ฯลฯ นอกจากนี้ยังมีคำมูลหลายพยางค์ด้วยชนิดของคำมูล คำมูลแบ่งออกเป็น ๒ ชนิค ดังนี้ ๑. คำมูลพยางค์เดียว เป็นคำเดียวที่มีความหมายในตัวเอง อาจจะเป็นคำในภาษาไทย เช่น พ่อ แม่ กิน หิน คน ฯลฯ หรืออาจจะมาจากภาษาอื่น เช่น มาจากภาษาอังกฤษ เช่นคลิป ฟรี ๒. คำมูลหลายพยางค์ เมื่อแยกพยางค์แล้วแต่ละพยางค์จะไม่มีความหมาย เช่น มะละกอแต่ถ้าแยกพยางค์แล้วบางพยางค์มีความหมาย แต่เมื่อรวมกันก็จะมีความหมายอีกอย่างหนึ่ง เช่น นาฬิกา สะพาน

คำ คือ หน่วยของภาษาที่สื่อถึงความหมาย ซึ่งประกอบด้วยพยางค์หนึ่งพยางค์หรือมากกว่าปกติแล้วในแต่ละคำจะมีรากศัพท์ของคำแสดงถึงความหมายและที่มาของคำนั้น โดยการนำคำหลายคำมาประกอบกันจะทำให้เกิดวลีหรือประโยคซึ่งใช้สื่อความหมายให้ชัดเจนมากยิ่งขึ้น ชนิดของคำ คำในภาษาไทยมี 7 ชนิด ดังนี้ 1. คำนาม คือ คำที่ทำหน้าที่เป็นชื่อของสิ่งของใดๆ เช่น สิ่งมีชีวิต วัตถุ สถานที่ การกระทำ คุณสมบัติ สถานะ อาการ หรือแนวคิด เป็นคำที่ใช้เป็นประธานหรือกรรมของประโยค บางครั้งก็ใช้ขยายคำนามด้วยกันได้ ชนิดของคำนาม แบ่งออกเป็น 5 ชนิด ดังนี้ 1.1 สามานยนาม หรือเรียกว่าคำนามทั่วไป คือ คำนามที่ใช้เป็นคำเรียกสิ่งต่างๆ โดยทั่วไป ไม่ชี้เฉพาะเจาะจง เช่น นักเรียนกินอาหารเช้า กวางเดินอยู่ในกรง วัวตัวนี้ให้นมเยอะมาก ตำรวจนั่งอยู่ใต้ต้นไม้ 1.2 วิสามานยนาม หรือเรียกว่าคำนามเฉพาะ คือ คำนามที่ใช้เรียกชื่อเฉพาะของคน สัตว์ หรือสถานที่ เป็นคำเรียกเจาะจงลงไปว่า เป็นใครหรือเป็นอะไร เช่น ศาลเจ้าเซียนแปะโรงสีนั้นอยู่ที่ปทุมธานีนี่เอง ตั้งอยู่ที่วัดศาลเจ้า ต.บ้านกลาง อ.เมืองปทุมธานี จ.ปทุมธานี, ศาลเจ้าพ่อเสือตั้งขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว(รัชกาลที่ ๓), ทุเรียนนนท์มีเนื้อละเอียด นุ่ม รสชาติอร่อย เพราะดินในแถบนี้เป็นดินเหนียวที่มีธาตุอาหารของพืชอย่างสมบูรณ์, ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก เป็นพระนิพนธ์ในสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส 1.3 สมุหนาม คือ คำนามที่ทำหน้าที่แสดงหมวดหมู่ของคำนามทั่วไป และคำนามเฉพาะ เช่น คณะทัวร์แวะเยี่ยมชมพิพิธภัณฑ์หุ่นขี้ผึ้ง,บริษัทหลักทรัพย์ไทยพาณิชย์จำกัด เป็นหนึ่งในบริษัทหลักทรัพย์ชั้นนำของประเทศไทย 1.4 ลักษณนาม คือ คำนามที่บอกลักษณะของคำนาม เพื่อแสดงรูปลักษณะ ขนาด ปริมาณ ของคำนามนั้นให้ชัดเจน เช่น บ้าน 1 หลัง, โต๊ะ 5 ตัว คำว่า หลัง และ ตัว เป็นลักษณนาม 1.5 อาการนาม คือ คำนามที่เป็นชื่อกิริยาอาการ เป็นสิ่งที่เป็นนามธรรม ไม่มีรูปร่าง มักมีคำ ว่า "การ" และ "ความ" นำหน้า เช่น การกิน การเดิน การอ่าน การเขียน ความรัก ความดี ความคิด ความฝัน เป็นต้น 2. คำสรรพนาม คือ คำที่ใช้แทนคำนามในประโยค โดยใช้คำสรรพนามเพื่อจะได้ไม่ต้องกล่าวคำนามนั้นซ้ำอีก ชนิดของคำสรรพนาม แบ่งออกเป็น 7 ชนิด ดังนี้ 2.1 สรรพนามที่ใช้ในการพูด(บุรุษสรรพนาม) คือ สรรพนามที่ใช้ในการพูดสื่อสารกัน ระหว่าง ผู้ส่งสาร (ผู้พูด) ผู้รับสาร (ผู้ฟัง) และผู้ที่กล่าวถึง มี 3 ชนิด ดังนี้ 2.2 สรรพนามที่ใช้เชื่อมประโยค (ประพันธสรรพนาม) คือ สรรพนามนี้ใช้แทนคำนามหรือสรรพนามที่อยู่ข้างหน้าและต้องการจะกล่าวซ้ำอีกครั้งหนึ่ง นอกจากนี้ยังใช้เชื่อมประโยคสองประโยคเข้าด้วยกัน เช่น รถที่พ่นสีขาวเป็นรถของเธอ (ที่ แทน รถ เชื่อมประโยคที่ 1 รถทาสีขาว กับ ประโยคที่ 2 รถของเธอ) 2.3 สรรพนามบอกความชี้ซ้ำ (วิภาคสรรพนาม) คือ สรรพนามที่ใช้แทนคำนามที่อยู่ข้างหน้าเมื่อต้องการกล่าวซ้ำ โดยที่ไม่ต้องกล่าวคำนามนั้นซ้ำอีก และเพื่อแสดงความหมายแยกออกเป็นส่วนๆ ได้แก่คำว่า บ้าง ต่าง กัน เช่น นักเรียนต่างช่วยกันทำความสะอาดห้องเรียน 2.4 สรรพนามชี้เฉพาะ (นิยมสรรพนาม) คือ สรรพนามที่ใช้แทนคำนามที่กล่าวถึงที่อยู่ เพื่อระบุให้ชัดเจนยิ่งขึ้น ได้แก่คำว่า นี่ นั่น โน่น โน้น เช่น นี่เป็นปากกาที่น้องชอบมากที่สุด 2.5 สรรพนามบอกความไม่เจาะจง (อนิยมสรรพนาม) คือ สรรพนามที่ใช้แทนคำนามที่กล่าว ถึงโดยไม่ต้องการคำตอบ ไม่ชี้เฉพาะเจาะจง ได้แก่คำว่า ใคร อะไร ที่ไหน ผู้ใด สิ่งใด ใครๆ อะไรๆ ใดๆ เช่น ใครใครก็ชอบความสวยงามของธรรมชาติ 2.6 สรรพนามที่เป็นคำถาม (ปฤจฉาสรรพนาม) คือ สรรพนามที่ใช้แทนคำนามเป็นคำถามได้แก่คำว่า ใคร อะไร ไหน ผู้ใด เช่น นิตาเลือกเรียนต่อคณะอะไร 2.7 สรรพนามที่เน้นตามความรู้สึกของผู้พูด สรรพนามชนิดนี้ใช้หลังคำนามเพื่อบอกความ รู้สึกของผู้พูดที่มีต่อบุคคลที่กล่าวถึง เช่น คุณตาท่านเป็นคนใจดีและมีเมตตามาก 3. คำกริยา คือ คำที่ใช้บ่งบอกถึงการกระทำ ท่าทาง อาการ และสภาพของสิ่งต่างๆ เช่น เดิน ชนิดของคำกริยา แบ่งออกเป็น 4 ชนิด ดังนี้ 3.1 อกรรมกริยา คือ กริยาที่ไม่ต้องมีกรรมมารองรับ เช่น  เขาเดินเร็วมาก, เขาวิ่ง 3.2 สกรรมกริยา คือ กริยาที่ต้องมีกรรมมารองรับ เช่น ฉันกินขนมปังทุกเช้า เขามองผู้หญิงคนที่นั่งอยู่ได้ต้นไม้ 3.3 กริยาอาศัยส่วนเติมเต็ม (วิกตรรถกริยา) คือ คำกริยาที่ต้องมีคำมาประกอบเพื่อให้ได้ความหมายที่สมบูรณ์ แต่คำที่ตามมานั้นไม่ใช่กรรม ได้แก่คำว่า เป็น เหมือน คือ คล้าย เช่น คนขยันคือผู้มีเกียรติ คนอ่านหนังสือเป็นคนฉลาด 3.4 กริยาช่วย (กริยานุเคราะห์) คือ กริยาที่ใช้ประกอบหรือช่วยกริยาหลักของประโยค อาจประกอบข้างหน้าหรือข้างหลังก็ได้ ได้แก่คำว่า อย่า จะ คง ถูก เช่น นักเรียนถูกตี ครูให้นักเรียนทำแบบฝึกหัด อย่าทำเขา เขายังไม่ทำ เขาต้องนอน เขากินข้าวอยู่ เขาได้ไปแล้ว เขาเคยมาเสมอ เขาถูกตี เขาทำแล้ว กริยาช่วยอยู่หน้ากริยา ได้แก่คำว่า คง คงจะ คงต้อง ควร ควรจะ เคย เคย...แล้วจะ จะต้อง ช่วย ได้ ได้...แล้ว ถูก น่าจะ น่าจะต้อง เป็นต้น เช่น รถไฟคงจะมาแล้ว เราควรเรียนภาษาที่ 3 คุณปู่จะต้องนอนอยู่ที่โรงพยาบาล เด็กควรจะนอนแต่หัวค่ำ กริยาช่วยอยู่ท้ายประโยค เพื่อเสริมความให้ชัดเจนยิ่งขึ้น ได้แก่คำว่า ซิ นะ น่ะ ล่ะ ละนะ เถิด สิ ดอก หรอก เช่น เธอไปด้วยกันนะ มาเล่นด้วยกันสิ ฉันไปละนะ ฉันไม่เสียใจหรอก ข้อสังเกต คำช่วยกริยานี้สามารถนำออกจากประโยคได้โดยไม่ทำให้ประโยคขาดความสมบูรณ์ แต่ขาดความชัดเจน คำกริยานุเคราะห์ต้องเป็นคำกริยา 2 จำพวก ดังกล่าวแล้วข้างต้น ซึ่งนำมาใช้ช่วยกริยาอื่นให้มีเนื้อความตามหน้าที่กริยา ไม่ใช่คำกริยาหรือคำอื่นที่นำมาใช้เป็นคำวิเศษณ์ประกอบกริยาให้มีความแปลกออกไป 4. คำวิเศษณ์ คือ คำที่ทำหน้าที่ขยายคำนาม คำสรรพนาม คำกริยา หรือคำวิเศษณ์เอง เพื่อให้ได้ใจความที่ชัดเจนขึ้น คำวิเศษณ์มักจะอยู่หลังคำที่นำมาขยาย ได้แก่คำว่า สูง ต่ำ ดี ชั่ว ดำ ขาวเป็นต้น ชนิดของคำวิเศษณ์ แบ่งออกเป็น 10 ชนิด ดังนี้ 4.1 ลักษณวิเศษณ์ คือ คำวิเศษณ์ที่บอกลักษณะต่างๆ เช่น บอกสี เช่น เสื้อสีดำ, พระอาทิตย์สีแดง, บอกขนาด เช่น บ้านหลังใหญ่ ปลาตัวเล็กๆ กำลังว่ายน้ำ, บอกสัณฐาน เช่น พระจันทร์คืนนี้ดูกลมโตและสว่างกว่าวันลอยกระทง แม่ซื้อจานแบนสีขาวมา 1 โหล, บอกกลิ่น เช่น ขยะส่งกลิ่นเหม็นไปทั่วบริเวณ, ดอกไม้หอมอบอวลไปทั่วห้อง, บอกรส เช่น มะนาวช่วยทำให้ต้มยำมีรสเปรี้ยว, พ่อชอบกินน้ำหวาน, บอกความรู้สึก เช่น วันนี้อากาศร้อน บนภูเขามีอากาศเย็น 4.2 กาลวิเศษณ์ คือ คำวิเศษ์บอกเวลา เช่น เช้า สาย บ่าย เย็น อดีต อนาคต เป็นต้น เมื่อวานเป็นวันสงกรานต์ พรุ่งนี้เขาจะไปกับเธอ ฉันมีนัดดูหนังตอนบ่ายๆ 4.3 สถานวิเศษณ์ คือ คำวิเศษณ์บอกสถานที่ เช่นคำว่า ใกล้ ไกล บน ล่าง เหนือ ใต้ ซ้ายขวา เป็นต้น ฉันเดินข้างหน้าคุณแม่ บ้านอยู่ไม่ไกลจากโรงพยาบาล ปากกาวางอยู่บนโต๊ะ 4.4 นิยมวิเศษณ์ คือ คำวิเศษณ์ที่บอกความชี้เฉพาะ เช่นคำว่า นี้ นั่น โน่น ทั้งนี้ ทั้งนั้น แน่นอน เป็นต้น มะรืนนี้ฝนตกแน่นอน กระโปรงตัวนี้สวยดี 4.5 อนิยมวิเศษณ์ คือ คำวิเศษณ์ที่บอกความไม่ชี้เฉพาะ เช่นคำว่า ใด อื่น ไหน อะไร ใคร ฉันใด เป็นต้น เธอจะมาเวลาใดก็ได้ คุณจะนอนตรงไหนก็ได้ อะไรๆ ก็ฉัน 4.6 ปฤจฉาวิเศษณ์ คือ คำวิเศษ์แสดงคำถาม หรือแสดงความสงสัย เช่นคำว่า ใด ไร ไหน อะไร สิ่งใด ทำไม เป็นต้น วิชาใดที่นักเรียนชอบที่สุด เมื่อไรหนอที่เธอจะกลับมา คนไหนคือผู้ว่าราชการจังหวัด 4.7 ประพันธวิเศษณ์ คือ คำวิเศษณ์ที่ทำหน้าที่เชื่อมคำหรือประโยคให้มีความเกี่ยวข้องกันเช่นคำว่า ที่ ซึ่ง อัน เป็นต้น ผู้หญิงที่นั่งอยู่ตรงศาลาคือยายของฉัน 4.8 ประมาณวิเศษณ์ คือ คำวิเศษณ์บอกจำนวนหรือปริมาณ เช่นคำว่า หนึ่ง สอง สาม มาก น้อย บ่อย หลาย บรรดา ต่าง บ้าง เป็นต้น เขามีกระเป๋าเดินทางสิบใบ มีสุนัขหลายตัวหลบฝนอยู่ใต้สะพานลอย เขาสอบได้ที่หนึ่งของระดับชั้น 4.9 ประติเษธวิเศษณ์ คือ คำวิเศษณ์ที่แสดงความปฏิเสธหรือไม่ยอมรับ เช่นคำว่า ไม่ ไม่ใช่มิ มิใช่ไม่ได้ หามิได้ เป็นต้น ปากกาด้ามนั้นไม่ใช่ของฉัน อยากลืมแต่ทำไม่ได้ ไม่รู้จริงๆว่าตกต้นไม้จะเจ็บขนาดนี้ 4.10 ประติชญาวิเศษณ์ คือ คำวิเศษณ์ที่ใช้แสดงการขานรับหรือโต้ตอบ เช่นคำว่า ครับ ขอรับ ค่ะ เป็นต้น คุณยายขาหนูกลับมาแล้วค่ะ ลูกขอรับผิดแทนตัวน้องเองขอรับ สวัสดีค่ะ/ครับ 5. คำบุพบท คือ คำที่ใช้เชื่อมคำนามกับคำนามและแสดงความสัมพันธ์ของคำนาม ใช้เป็นคำ ที่แสดงความสัมพันธ์ระหว่างคำหรือประโยค เช่น กับ แก่ แต่ ต่อ ด้วย โดย ตาม ข้าง ถึง จาก ในบน ใต้ สิ้น สำหรับ นอก เพื่อ ของ เกือบ ตั้งแต่ แห่ง ที่ เป็นต้น ชนิดของคำบุพบท แบ่งออกเป็น 2 ชนิด ดังนี้ 5.1 คำบุพบทที่แสดงความสัมพันธ์ระหว่างคำต่อคำ คือ ความสัมพันธ์ระหว่างคำนามกับคำนาม คำสรรพนามกับคำนาม คำนามกับคำกริยา คำสรรพนามกับคำสรรพนาม คำสรรพนามกับคำกริยา คำกริยากับคำนาม คำกริยากับคำสรรพนาม คำกริยากับคำกริยา เพื่อบอกสถานการณ์ให้ชัดเจน เช่น 5.1.1 บอกสถานภาพความเป็นเจ้าของ เช่น แม่ซื้อสวนของนายทองดี(นามกับนาม) 5.1.2 บอกความเกี่ยวข้อง เช่น เขาเห็นแก่กิน(กริยากับกริยา) 5.1.3 บอกการให้และบอกความประสงค์ เช่น คุณครูให้รางวัลแก่ฉัน(นามกับสรรพนาม) 5.1.4 บอกเวลา เช่น เขามาตั้งแต่เช้า(กริยากับนาม) 5.1.5 บอกสถานที่ เช่น  เขามาจากต่างจังหวัด(กริยากับนาม) 5.1.6 บอกความเปรียบเทียบ เช่น พี่หนักกว่าฉัน(กริยากับสรรพนาม) 5.2 คำบุพบทที่ไม่มีความสัมพันธ์กับคำอื่น ส่วนมากจะอยู่ต้นประโยคใช้เป็นการทักทาย มักใช้ในคำประพันธ์ เช่นคำว่า ดูก่อน ข้าแต่ ดูกร คำเหล่านี้ใช้นำหน้าคำสรรพนามหรือคำนาม เช่น ดูก่อน ภิกษุทั้งหลาย, ข้าแต่ท่านทั้งหลายโปรดฟังข้าพเจ้า 6. คำสันธาน คือ คำที่เชื่อมประโยคกับประโยคให้กลายเป็นประโยคความรวมหรือประโยคความซ้อน เป็นคำที่ใช้เชื่อมคำกับคำหรือกลุ่มคำ หรือเชื่อมข้อความกับข้อความ เพื่อทำให้ประโยค นั้นสมบูรณ์ เช่นคำว่า และ แล้ว จึง แต่ หรือ เพราะ เหตุเพราะ ชนิดของคำสันธาน แบ่งออกเป็น ชนิด ดังนี้ 6.1 คำสันธานที่เชื่อมความคล้อยตามกัน ได้แก่คำว่า และ ทั้ง.....และ ทั้ง.....ก็ ครั้น.....ก็ครั้น.....จึง ก็ดี เมื่อ.....กว่า พอ......แล้ว เช่น ทั้งพ่อและแม่ของผมเป็นคนใต้ พอทำการบ้านเสร็จแล้วฉันก็นอน 6.2 คำสันธานที่เชื่อมความขัดแย้งกัน ได้แก่คำว่า แต่ แต่ว่า กว่า.....ก็ ถึง....ก็เช่น ผมต้องการพูดกับเขาแต่เขาไม่ยอมพูดกับผม กว่าเราจะเรียนจบเพื่อนๆ ก็ทำงานหมดแล้ว 6.3 คำสันธานที่เชื่อมข้อความให้เลือก ได้แก่คำว่า หรือ ไม่.....ก็ หรือไม่ก็ ไม่เช่นนั้น มิฉะนั้น..... นักเรียนชอบเรียนวิชาคณิตศาสตร์หรือภาษาไทย เธอคงไปซื้อของหรือไม่ก็ไปดูหนัง 6.4 คำสันธานที่เชื่อมความที่เป็นเหตุเป็นผล ได้แก่คำว่า เพราะ เพราะว่า ฉะนั้น......จึง ดังนั้นเหตุเพราะ เหตุว่า เพราะฉะนั้น.....จึง เช่น นักเรียนมาโรงเรียนสายเพราะฝนตกหนัก เพราะพิชยวรรณไม่ออกกำลังกายเธอจึงอ้วนมาก หน้าที่ของคำสันธาน คือ 1) เชื่อมประโยคกับประโยค เช่น นิภาเป็นคนขยันแต่นิพนธ์เป็นคนขี้เกียจมาก ลูกทำงานหนักเพราะลูกอยากเห็นแม่พักผ่อน แพนเค้ก มดแดงและก้อยไปทัศนศึกษา 2) เชื่อมคำกับคำหรือกลุ่มคำ เช่น พริกขี้หนูและหัวหอมเป็นวัตถุดิบในการทำต้มยำ เธอชอบน้ำเต้าหู้หรือเต้าฮวยน้ำขิง คุณป้าถักเสื้อและผ้าพันคอไหมพรม วันนี้ผมมีนัดดูบอลกับเพื่อนๆ 3) เชื่อมข้อความกับข้อความ เช่น ชาวต่างชาติเข้ามาอยู่เมืองไทย เขาขยันหมั่นเพียรไม่ยอมให้เวลาผ่านไปโดยเปล่าประโยชน์เขาจึงร่ำรวย จนเกือบจะซื้อแผ่นดินไทยได้ทั้งหมดแล้ว เพราะฉะนั้นขอให้พี่น้องชาวไทยทั้งหลายจงตื่นเถิด จงขยันทำงานทุกชนิดเพื่อจะได้รักษาผืนแผ่น ดินของไทยไว้ 7. คำอุทาน คือ คำที่เสริมขึ้นมาในประโยคเพื่อให้ประโยคมีอรรถรสยิ่งขึ้น เป็นคำที่ไม่มีความหมายในตัวเอง แต่แสดงอารมณ์ของผู้กล่าวหรือเสริมคำในการพูดจากัน คำอุทานไม่จัดเป็นส่วนใดส่วนหนึ่งหรือภาคใดภาคหนึ่งของประโยค เป็นส่วนที่เสริมคำเข้ามาเพื่อแสดงอารมณ์ คำอุทานมักอยู่หน้าประโยค มักใช้เครื่องหมายอัศเจรีย์ (1) กำกับไว้ข้างหลัง ชนิดของคำอุทาน คำอุทานแบ่งออกเป็น 2 ชนิด ดังนี้ 7.1 อุทานบอกอาการ ใช้แสดงความรู้สึกต่างๆ ในการพูด เช่น ดีใจ เสียใจ ตกใจ เป็นต้น เช่นอนิจจัง! อ๊ะ! อนิจจา! อุบ๊ะ! เอ! เอ้ย! เอ๊ว! เอ้อเฮอ! โอ! โอย! เป็นต้น คำเหล่านี้ใช้แสดงความรู้สึกที่ต่างกัน คือ พุทโธ่! ใช้แสดงความสงสาร, น้อยใจ, เสียใจ, แหม! แปลกใจหรือประหลาดใจ, โอ! รู้สึกเมื่อนึกอะไรขึ้นมาได้, หื้อหือ! ห้ามหรือทักท้วง, เฮ้ว! เยาะเย้ย, เอ๊ะ! ใช้แสดงความไม่เข้าใจหรือไม่พอใจ 7.2 อุทานเสริมบท ใช้เป็นคำสร้อยหรือคำเสริมบทต่างๆ เพื่อให้มีคำที่ครบถ้วนสมบูรณ์ กระชับตามที่ต้องการ มีทั้งหมด 2 ชนิด คือ 7.2.1 อุทานเสริมบทที่ใช้เป็นคำสร้อย คือ คำอุทานที่ใช้เป็นสร้อยของโคลงและร่าย หรือใช้เป็นคำลงท้ายในบทประพันธ์ เพื่อให้พยางค์ครบตามบัญญัติของฉันทลักษณ์เท่านั้นเมื่อเติมลงไปแล้วจะไม่มีความหมายอะไรเพิ่มขึ้นในข้อความนั้น เช่น เสียงลือเสียงเล่าอ้าง อันใด พี่เอย, บุญเพรงพระหากสรรค์ ศาสน์รุ่ง เรื่องแฮ, อากาศจักจานผจง จารึก พอฤๅ, อุกคลุกพลุกเงยงัด คอคช เศิกแฮ 7.2.2 อุทานเสริมบทที่ใช้เป็นคำเสริม คือ คำอุทานที่ใช้ต่อถ้อยเสริมคำให้ยาวขึ้น แต่ไม่ต้องการความหมายที่เสริม มี 2 ชนิด ได้แก่ 7.2.2.1 คำเสริมที่แทรกลงไปในระหว่างคำเพื่อให้เป็นสะพานเสียงทอดสัมผัสระหว่างคำหน้ากับคำหลัง เช่น โกหกพกลม เหล้ายาปลาปิ้ง สิงห์สาราสัตว์ 7.2.2.2 คำเสริมที่เลียนเสียงคำเดิม จะเสริมข้างหน้าหรือข้างหลังก็ได้คำชนิดนี้ไม่มีความหมายอะไร แต่บางคำก็ช่วยกระชับความหรือเน้นเสียงให้หนักแน่นขึ้น และส่วนมากใช้ในภาษาพูดมากกว่าภาษาเขียน เช่น สัญญิงสัญญา กินขังกินข้าว ดื่มน้ำดื่มท่า หางงหางาน

มารยาทในการพูด มารยาทที่ควรรู้และฝึกฝนให้สามารถใช้ได้ดีมีประโยชน์ แบ่งออกเป็น 2 ประเภทคือ 1. มารยาทในการพูดระหว่างบุคคลการพูดระหว่างบุคคล จะต้องมีการตอบสนองซึ่งกันและกันตลอดเวลาระหว่างผู้พูด กับผู้ฟัง มีทั้งการให้และการรับ การสนทนาที่ดีควรมีการรับฟังความคิดเห็นของคนอื่น และการเสนอข้อคิดเห็นของตนเอง จึงจะทำให้การสนทนานั้นมีบรรยากาศเบิกบาน และทุกคนเกิดความสุข มารยาทที่ควรยึดถือและปฏิบัติ มีดังนี้ นำเรื่องที่ทั้ง 2 ฝ่ายสนใจ และพอใจมาสนทนากัน เช่น ข่าวประจำวัน การแข่งขัน กีฬา หรือความเป็นไปของเหตุการณ์บ้านเมือง ไม่พูดเรื่องตนเองมากไป ตั้งใจฟังขณะที่คนอื่นพูด ไม่สอดแทรกเมื่อเขายังพูดไม่จบ เมื่อถึงโอกาสที่ตัวเองได้พูดก็ควรพูดพอได้ใจความ และควรรู้จักพูดเสริม หรือต่อเติมเพื่อให้การพูดนั้นมีรสชาติ ควรพูดให้ตรงประเด็น จะออกนอกเรื่องบ้างก็ไม่ควรให้มากนัก เคารพความคิดเห็นของผู้อื่น ไม่พูดจาข่ม หรือพูดแบบแสดงอำนาจให้ผู้อื่นเชื่อถือหรือคิดเหมือนตนเอง ไม่แสดงตนว่าเป็นผู้รู้ดีกว่าผู้ร่วมสนทนา ไม่ถามเรื่องส่วนตัวซึ่งทำให้อีกฝ่ายหนึ่งเกิดความรู้สึกลำบากใจ สิ่งที่นำมาพูดควรให้เข้ากับโอกาสและบรรยากาศ เช่น ในงานรื่นเริงไม่ควรพูดเรื่องโศกเศร้า ไปเยี่ยมผู้ป่วยควรพูดเรื่องสนุกสนานไม่เครียด และเวลารับประทานอาหารไม่ควรพูดเรื่องสกปรกน่าสะอิดสะเอียน ไม่พูดเรื่องกล่าวร้ายหรือนินทาผู้อื่น ไม่ใช้ถ้อยคำแสดงการดูหมิ่นผู้ที่เราพูดด้วยขณะที่พูดต้องวางตนสุภาพเรียบร้อย ไม่แสดงท่าทียกตนข่มท่าน ทำให้คนอื่นรู้สึกว่าด้อย ควบคุมอารมณ์ในขณะสนทนา หลีกเลี่ยงคำโต้แย้งที่รุนแรง เช่น "คุณพูดผิด""คุณไม่รู้หรอกว่า" "คุณทำน่าเกลียดมาก" 9. สร้างบรรยากาศที่ดีด้วยหน้าตายิ้มแย้มแจ่มใส แสดงไมตรีจิตต่อกัน ให้ความสนใจกับเรื่องที่พูดอยู่ 10. ไม่ใช้คำหยาบ ใช้ภาษาที่สุภาพ ถ้าใช้คำคะนองต้องใช้ให้เหมาะแก่กาลเทศะและ บุคคล 11.ใช้เสียงดังพอควร ไม่ตะโกน หรือใช้น้ำเสียงกระด้าง ไม่พูดเสียงเบาเกินไป 12. ควรมองหน้าหรือสบตาอีกฝ่ายหนึ่งในขณะที่พูด และควรพังผู้อื่นพูดด้วยความ ตั้งใจ ไม่กระชิบกระชาบคุยกับผู้ที่นั่งใกล้เคียง 2. มารยาทในการพูดในที่สาธารณะ การพูดในที่สาธารณะ ต้องรักษามารยาทเป็นพิเศษ เพราะมีผู้ฟังมาจากที่ต่างๆ มีวัย วุฒิ คุณวุฒิ และพื้นฐานความรู้ ความสนใจแตกต่างกันไป ผู้พูดจำเป็นต้องระมัดระวังการ แสดงออกด้วยกิริยาอาการ การเลือกใช้ถ้อยคำ การวางตัว ไปจนถึงการแต่งกาย มารยาทในการพูดในที่สาธารณะ มีดังนี้ แต่งกายสุภาพเรียบร้อย เหมาะสม ไม่ควรแต่งกายที่ดึงดูดความสนใจเป็นพิเศษ ควรมาถึงสถานที่พูดให้ตรงเวลา หรือก่อนเวลาเล็กน้อย การปล่อยให้ผู้ฟังรอคอย ถือเป็นการเสียมารยาท และทำให้ผู้ฟังลดความเชื่อถือในตัวผู้พูด แสดงความเคารพต่อผู้ฟังตามธรรมเนียม เช่น ยกมือไหว้ทั้งก่อนพูดและเมื่อพูดจบแล้ว ไม่ทำกิริยาทักทายผู้ฟังบางคนในฐานะส่วนตัว หรือล้วง แคะ แกะ เกาส่วนใด ส่วนหนึ่งของร่างกาย ใช้คำพูดที่ให้เกียรติผู้ฟัง ทั้งผู้ที่มีวัยวุฒิหรือคุณวุฒิต่ำกว่าตนเอง ไม่พูดพาดพิงเรื่องส่วนตัวของผู้อื่น ไม่พูดตลกหยาบโลน หรือตลกคะนอง พูดให้เสียงดังพอได้ยินกันทั่ว ไม่ดังหรือค่อยเกินไป ไม่ควรพูดเกินเวลาที่กำหนดไว้ สัมฤทธิผลของการพูด การพูดที่ประสบความสำเร็จคือ การพูดที่บรรลุจุดประสงค์ตามที่วางไว้ เช่น การโฆษณาขายบ้านจัดสรร หลังจากพูดโฆษณาไปแล้ว มีผู้สนใจมาติดต่อขอซื้อบ้านเป็นจำนวนมาก การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของผู้ฟังเช่นนั้น แสดงว่า การพูดเกิดสัมฤทธิผล ผู้พูดที่จะสามารถทำให้การพูดเกิดผลสัมฤทธิได้ ควรมีคุณสมบัติดังนี้ มีคุณธรรม คือพูดจากความรู้ และข้อมูลที่มีอยู่อย่างใช้สติ มีวิจารณญาณ และเที่ยงธรรม ไม่แสดงว่าตกอยู่ภายใต้อิทธิพลบางอย่าง ใช้ถ้อยคำนุ่มนวล ก่อให้เกิดไมตรีจิต มิตรภาพ ไม่แต่งเรื่องประกอบขึ้น หรือกล่าวอ้างให้ผู้ฟังหลงเชื่อคล้อยตาม และต้องรับผิดชอบผลที่จะเกิดต่อสังคมหรือชุมชนนั้น ผู้พูดที่มีคุณธรรม มีความปรารถนาดีต่อผู้ฟัง เคารพและให้เกียรติ หรือเห็นความสำคัญของผู้ฟัง ย่อมจะมีผู้ศรัทธาเชื่อถือ มีความรู้ดีและรู้จริงในเรื่องที่พูด การรู้ดีและรู้จริงเกิดจากการค้นคว้าหาความ รู้อยู่เสมอ เมื่อมีความแน่ใจในเรื่องที่พูด ก็จะพูดด้วยความมั่นใจ น้ำเสียงหนักแน่น และควรมีหลักฐานอ้างประกอบการพูดให้ชัดเจน มีเหตุผลมาสนับสนุนการพูด การพูดที่มีเหตุผลจะทำให้ผู้ฟังคล้อยตาม และเชื่อถือในเรื่องที่พูด รู้จักธรรมชาติวิสัยของมนุษย์ การรู้จักธรรมชาติของมนุษย์จะช่วยให้เข้าใจ และสามารถพูดได้เหมาะสมกับวัย พื้นฐานความรู้ และความคิดของผู้ฟัง รวบรวมความคิดให้เป็นระบบ การรวบรวมความคิดจะเริ่มต้นด้วยการกำหนด จุดประสงค์ให้ชัดเจน วางแนวที่จะใช้พูด จัดลำดับข้อความที่จะต้องพูดก่อนหลัง วางใจความสำคัญ และส่วนขยายให้สอดคล้องกัน รู้จักวิธีกล่าวอารัมภบท ดำเนินเรื่องให้เหมาะสม ถ้าเปิดโอกาสให้ผู้ฟังมีส่วนร่วมซักถาม หรือแสดงความคิดเห็นในตอนท้าย ก็ควรกะระยะไว้ให้พอดีกับเวลาที่กำหนด รู้จักใช้ภาษาให้มีประสิทธิภาพ ทั้งภาษาพูดและภาษาท่าทาง การรู้จักใช้ภาษาให้เหมาะสมจะช่วยให้ผู้ฟังเกิดจินตนาการ และควรเลือกใช้ภาษาที่ทำให้เข้าใจได้ง่าย ชัดเจนตรงความหมาย

การใช้คำและประโยค การใช้ภาษาเพื่อการสื่อสารมีความสำคัญอย่างมาก ผู้ส่งสารที่มีประสิทธิภาพ ต้องมีความสามารถ มีทักษะการใช้ภาษาอย่างดี สามารถใช้คำและสร้างประโยคได้อย่างชัดเจน รู้จักเลือกถ้อยคำอย่างถูกต้องเหมาะสม เรียบเรียงคำเข้าประโยค เพื่อสื่อความหมายได้ถูกต้อง ตรง และน่าอ่าน ผู้ส่งสารจึงต้องคำนึงถึงการเลือกใช้คำ และการสร้างประโยคที่ดีเสมอ 2.1 หลักการใช้คำ สมพันธุ์ เลขะพันธุ์ (2537, น. 10-13) ได้กล่าวถึงหลักการใช้คำไว้ 4 ประการดังนี้ เลือกคำตรงความหมาย เลือกคำตรงความนิยม ตรงหลักภาษา เลือกใช้คำตามโอกาส เลือกคำที่ให้เกียรติผู้อ่าน 2.1.1 เลือกคำตรงความหมาย ผู้เขียนที่ดีต้องรู้จกเลือกคำมาใช้ให้ถูกต้องเหมาะสม เพราะคำในภาษาไทยมีความหมายหลายลักษณะ เช่น ความหมายตรง ความหมายโดยนัย ความหมายแฝง ความหมายเปรียบ ความหมายสำนวน ความหมายสัญลักษณ์ และความหมายศัพท์บัญญัติ คำมีความหมายลักษณะใดก็ตาม เป็นคำที่อาจนำมาใช้เขียนได้ทั้งสิ้น สำคัญอยู่ที่ผู้เขียนต้องทราบความหมาย และใช้ให้ตรงความหมายของคำคำนั้น 2.1.2 เลือกคำตรงความนิยม ตรงหลักภาษาภาษาเป็นสมบัติของสังคม จำเป็นที่ผู้ใช้ภาษาต้องใช้ให้สอดคล้องกับความนิยมในสมัยนั้น และในขณะเดียวกัน ภาษาก็ต้องมีระบบหรือหลักเกณฑ์การใช้ ผู้ใช้ภาษาจึงต้องคำนึงถึงความนิยม และกฎเกณฑ์ทางหลักภาษาไปพร้อมๆ กัน การใช้คำให้ตรงตามความนิยม ได้แก่ การใช้คำที่คนส่วนใหญ่ในสมัยนั้นทราบความหมาย ไม่ใช้คำภาษาโบราณ คำภาษาถิ่นที่ไม่ใช่ภาษากลาง ไม่ใช้คำที่ผู้เขียนคิดขึ้นเอง หรือ บัญญัติขึ้นเอง 2.1.3 เลือกใช้คำตามโอกาส คำไทยมีหลายระดับ อาจแบ่งอย่างง่ายๆ ได้ 3 ระดับคือ ภาษาปาก (Vulgarism) ได้แก่ คำที่ใช้สื่อสารกัน โดยไม่คำนึงถึงตัวอักษรที่เขียนเป็นคำ มักออกเสียงตามใจชอบ เพียงเพื่อสื่อความหมายได้เท่านั้น รวมถึงคำที่ตัด หรือ ย่อให้สั้น สะดวกต่อการออกเสียง คำล้อเลียน คำเฉพาะกลุ่ม (สแลง) คำหยาบคาย และคำทับศัพท์ต่างประเทศ โดยไม่จำเป็น ภาษากึ่งแบบแผน (Informal Language) ได้แก่ คำที่ผู้ใช้ภาษาเลือกใช้อย่าง พิถีพิถันเพิ่มขึ้นอิงกฎเกณฑ์ทางภาษาบ้าง ทำให้เป็นถ้อยคำที่มีหลักเกณฑ์การใช้ มีการสะกดการันต์ถูกต้อง แต่ยังเป็นคำพื้นๆ ที่คนส่วนใหญ่เข้าใจได้ เป็นคำที่แสดงความคุ้นเคยเป็น กันเอง ระหว่างผู้เขียนกับผู้อ่าน ลักษณะสำคัญของภาษากึ่งแบบแผน 2.1 ใช้ภาษาสุภาพที่พูดกันอยู่ในชีวิตประจำวันทั่วไป 2.2 อาจใช้คำย่อได้ แต่เป็นคำย่อที่ยอมรับโดยทั่วไปเป็นสากล 2.3 รูปประโยคอาจตัดทอนได้ แต่สื่อความหมายได้ชัดเจนสมบูรณ์ 2.4 น้ำเสียงของข้อเขียน ไม่เคร่งขรึมเอาการเอางาน อาจมียั่วล้อและแทรกอารมณ์ขันไว้ 2.5 การใช้โวหาร มีสำนวนเฉพาะตัวให้เห็นความเชื่อมั่นในตนเอง และแสดงทรรศนะหรืออารมณ์ได้มาก ค่อนข้างรุนแรงแต่ไม่หยาบคาย 3. ภาษาแบบแผน (Formal Language) คือคำที่กลั่นกรองใช้อย่างพิถีพิถันให้ถูกต้องตามหลักภาษาทุกประการ ทั้งถ้อยคำ สำนวนโวหาร การเรียงคำในประโยค เป็นการ ส่งสารโดยการเขียนอย่างเป็นทางการสำหรับงานพิธีการ ลักษณะสำคัญของภาษาแบบแผนมีดังนี้ ใช้ภาษาหรือข้อความที่สุภาพหรือศัพท์บัญญัติ ที่เป็นที่ยอมรับกัน ใช้คำเต็ม ไม่ใช้คำย่อ เช่น ตำแหน่งบุคคล ยศ คำนำหน้าหรือคำย่ออื่นๆ ใช้ภาษาระดับเดียวกัน ไม่นำภาษาระดับอื่นมาปะปน เขียนเป็นรูปประโยคที่สมบูรณ์ คำที่ใช้ไม่แสดงถึงอารมณ์รุนแรง การโต้แย้ง และสำนวนโวหาร น้ำเสียงของข้อเขียนมีลักษณะเคร่งขรึม เป็นกลางคำทั้ง 3 ระดับที่กล่าวมานั้น เป็นคำที่มีคุณภาพในการสื่อสารทั้งสิ้น ทั้งการสื่อสารโดย วิธีพูด และโดยวิธีเขียน ผู้เขียนจะนำคำระดับใดระดับหนึ่งมาใช้ก็ได้ ไม่จำเป็นว่าต้องใช้แต่ถ้อยคำระดับกึ่งแบบแผน และระดับแบบแผนเท่านั้น แต่การนำมาใช้ ผู้เขียนต้องเลือกให้เหมาะสมกับโอกาสในการเขียน เมื่อเลือกภาษาระดับใดระดับหนึ่ง ในแต่ละโอกาสแล้วก็ควรใช้คำภาษาระดับนั้นๆ เป็นส่วนใหญ่ ไม่ควรใช้คำต่างระดับปะปนกันในการเขียนแต่ละโอกาสการให้เกียรติผู้อ่านเป็นเรื่องจำเป็นมากสำหรับการเขียน เพราะการสร้างความรู้สึก ที่ดีต่อผู้อ่าน ย่อมเป็นหนทางเบื้องต้นที่จะสื่อสารซึ่งกันและกัน จากที่กล่าวมาจะเห็นได้ว่า การใช้คำมีความสำคัญมาก ที่จะช่วยให้การสื่อความหมาย ชัดเจน ง่ายแก่การเข้าใจ ผู้ที่รู้คำมากและรู้จริง ย่อมสามารถเลือกคำใช้คำในสถานการณ์ต่างๆ ได้อย่างกว้างขวางและลึกซึ้ง ซึ่งควรใช้คำอย่างประหยัด ตรงความหมาย มีน้ำหนัก มีความไพเราะเหมาะสม และมีความชัดเจน 2.1.4 เลือกคำที่ให้เกียรติผู้อ่าน ผู้เขียนควรเลือกคำ ที่ผู้อ่านพอใจ หรือคำที่ไม่ก่อให้เกิดความรู้สึกกระเทือนใจต่อ ผู้อ่าน ผู้เขียนควรงดใช้คำประเภท ประชด เหน็บแนม ยั่วล้อ เสียดสี ที่กระทบกระเทือนใจผู้อ่าน ต้องหลีกเลี่ยงคำที่มีความหมายเชิงข่ม เหยียดหยาม ชี้ปมด้อย หรือคำหยาบคายการเลี่ยงความหมายของคำเหล่านี้ ผู้เขียนอาจเลือกคำอื่นที่มีความหมายใกล้เคียงกันมาใช้แทน เป็นการลดความรุนแรง การใช้คำสรรพนามให้เหมาะสม ก็นับเป็นการสร้างความรู้สึกที่ดีต่อผู้อ่านด้วย การใช้คำสรรพนามแทนตัวผู้เขียนและแทนตัวผู้อ่าน เป็นเรื่องที่ควรพิจารณาเลือกใช้คำให้เหมาะสมกับโอกาส การเลือกใช้คำเป็นองค์ประกอบสำคัญที่จะช่วยให้ได้งานเขียนที่ดี มีคุณภาพ และเหมาะสม ที่จะนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์ตามจุดมุ่งหมายของการสื่อสาร บุปผา บุญทิพย์ (2530, น. 37-38) และ เสาวนีย์ สิกขาบัณฑิต (2534, น. 20-21) ได้กล่าวถึงหลักการใช้คำไว้สรุปได้ดังนี้ ควรเรียงลำดับคำหรือพยางค์ให้ถูกต้อง เพราะคำในภาษาไทย ถ้าสับคำหรือสับพยางค์ ความหมายของคำก็จะเปลี่ยนไปได้ ใช้คำให้ถูกต้องตามตำแหน่งหน้าที่ของคำ คำแต่ละชนิดมีหน้าที่อย่างไรนั้น ผู้เขียน ต้องรู้จักว่าจะใช้คำใด เมื่อใด อยู่ตรงส่วนใดของประโยค ต้องรู้จักเลือกใช้คำให้เหมาะสมกับกาลเทศะ และตรงตามความหมาย ซึ่งภาษาไทย มีคำมาก ที่มีความหมายคล้ายกัน ฉะนั้นเวลาเขียนจึงต้องพิจารณาความเหมาะสมในการใช้คำด้วย ควรใช้คำที่ใช้กันโดยทั่วไป ไม่ใช้คำที่ตายแล้ว ศักดิ์และระดับของคำ ควรใช้ให้ถูกต้องในแนวเดียวกัน ไม่ควรใช้คำซ้ำซากและฟุ่มเฟือยเกินไป ไม่ควรใช้คำภาษาต่างประเทศประโยชน์ของการเลือกใช้คำ การเลือกใช้คำได้ดีและเหมาะสม ย่อมทำให้เกิดผลดี มีประโยชน์หลายประการ ดังที่ทัศพร เกตุถนอม (2542, น. 15) กล่าวไว้ดังนี้ ทำความเข้าใจกันได้ถูกต้อง ผู้ใช้คำย่อมต่างวัยต่างความรู้ และมีวงศัพท์คือ ความเข้าใจ ความหมายของคำต่างกัน หากใช้คำผิดระดับของผู้รับ ย่อมไม่เกิดผลดีคือ ผู้อ่านไม่เข้าใจความหมายของคำ มีผลทางจิตวิทยา การใช้คำเหมาะสมกับผู้รับ ย่อมทำให้ผู้รับเกิดความสนิทสนม คุ้นเคย หรือเคารพเชื่อถือยำเกรงได้ทำให้เกิดความเหมาะสม และความสง่างามในสำนวนภาษา เช่น บทประพันธ์ของ นักเขียนที่มีชื่อเสียง ทำให้เกิดความเหมาะสมในเรื่องมารยาท ภาษาไทยมีลักษณะพิเศษ ที่ระดับคำต่าง มีศักดิ์ สูง ต่ำ ต่างกัน การใช้คำกับบุคคลต่างๆ ย่อมต้องเลือกให้เหมาะสมกับระดับของ บุคคลด้วย มิฉะนั้นผู้พูดหรือผู้เขียนจะถูกตำหนิว่า ไม่รู้จักที่สูงที่ต่ำ เสียหายมาก ทำให้การเขียนหรือถ้อยคำที่บันทึกไว้เป็นที่เข้าใจในช่วงเวลานาน การใช้คำเพื่อ บันทึกเรื่องราวไว้ ควรใช้ภาษาแบบแผน หรืออย่างน้อยก็ควรเป็นภาษากึ่งแบบแผน เพราะการบันทึกไว้ด้วยการเขียนเป็นของอยู่ถาวร หากใช้ภาษาปาก ที่มีคำแผลง คำสแลง ปนอยู่คำเหล่านี้เปลี่ยนแปลง และหมดความนิยมได้ง่าย เป็นเหตุให้ผู้อ่านรุ่นหลังไม่เข้าใจความหมายสำคัญที่ได้บันทึกไว้ 2.2 หลักการสร้างประโยค ประโยคในภาษาไทยมีความสำคัญอย่างมากเช่นกัน ซึ่งทัศพร เกตุถนอม (2542, น. 16-22) ได้กล่าวไว้ว่า ผู้เขียนควรระมัดระวัง และพยายามสร้างประโยค โดยคำนึ่งถึงความสมบูรณ์ ถูกต้องและเหมาะสมดังต่อไปนี้ การลำดับคำ การตกแต่งประโยค การสะกดการันต์ การเขียนแยกคำ การวางเครื่องหมายให้ถูกต้อง การใช้เครื่องหมายวรรคตอน การผูกประโยค 2.2.1 การลำดับคำ การลำดับคำเป็นการจัดระบบความคิด เพื่อสื่อความหมายของเรื่องราวให้ต่อเนื่อง กัน ควรยึดหลักดังนี้ 1. ลำดับคำอย่างเหมาะสมชัดเจน เช่น เปิดประตูแล้วกรุณาปิดด้วย (ตรงตามความต้องการคือ เปิด-แล้ว-ปิด) 2. ใช้คำเท่าที่จำเป็นในการสื่อสาร หมายถึงเลือกใช้เฉพาะคำที่จำเป็นเท่านั้นเพื่อให้ประโยคกระชับ คำที่มีความหมายช้ำซ้อน คำรุงรังให้ตัดทิ้งไป เช่น อารยธรรมที่เจริญแล้ว ควรตัด ที่เจริญแล้ว (อารยะแปลว่าเจริญ) อยู่ในระหว่างช่วงเวลาเปิดภาคเรียน ควรตัด ช่วงเวลา (ความหมายซ้ำ) ข้อปฏิบัติที่ควรปฏิบัติ ควรตัด ปฏิบัติ (ตัวแรก) ผมไม่เคยคิดที่จะไม่เคารพครูอาจารย์ ควรใช้ ผมเคารพครูอาจารย์เสมอ (ควรใช้ประโยคบอกเล่าแทนการใช้คำปฏิเสธซ้อนกันซึ่งเข้าใจยาก) 3. ลำดับคำถูกต้อง การเรียงลำดับคำในประโยคควรเป็นดังนี้ วางคำขยายใกล้คำที่ถูกขยาย เช่น ที่นี่มีหมอรักษาตาฝรั่ง ควรเขียนเป็น ที่นี่มีหมอฝรั่งรักษาตา วางคำที่สำคัญหรือมีน้ำหนักมากที่สุด หรือต้องการเน้นไว้ตอนท้ายของประโยคเช่น ขนมไหว้พระจันทร์มีขายที่นี่ ควรเขียนเป็น ที่นี่ขายขนมไหว้พระจันทร์ หรือกับข้าวอร่อยแต่เผ็ด เน้นที่เผ็ด 2.2.2 การตกแต่งประโยค การตกแต่งประโยคจะช่วยให้ประโยคสละสลวยและน่าอ่าน ทำให้การสื่อสารได้ผล ดีมากขึ้น การตกแต่งประโยคมีหลายวิธีคือ 1. การใช้คำสรุปความ ก่อนเน้นคำสำคัญในตอนท้ายประโยค คำสรุปความคือคำที่รวมข้อความต่างๆ ในตอนต้นประโยคเข้าด้วยกัน เช่น คำว่า ล้วน ทั้งหมดนี้ นั้น ดังกล่าวนั้น เหล่านี้ ต่างก็ ทุกประการ ข้างต้นนี้ ฯลฯ ตัวอย่างประโยค หลักสูตรที่ใช้มาตั้งแต่ พ.ศ. 2514 นั้น ได้รับการปรับปรุงแก้ไขแล้ว ทุเรียน เงาะ ลำไย มังคุด และมะม่วง ล้วน เป็นสินค้าออกที่สำคัญการโกหก บิดเบือนข้อมูล พูดจาใส่ร้ายป้ายสี เหล่านี้ เป็นพฤติกรรมของคนไม่มีศีล 2. การใช้คำซ้ำ การใช้คำซ้ำซ้อนกัน 2 คำ ช่วยให้ประโยคมีความหนักแน่น เป็นการ ย้ำเจตนาของผู้เขียน ตัวอย่างประโยค นักศึกษาที่ดีจะต้องอ่าน อ่านหนังสือทุกประเภทให้มากที่สุดผมจะสู้ สู้เพื่อรักษาประชาธิปไตยไว้ให้ได้สินค้าของเราเน้นที่คุณภาพ คุณภาพที่ตรงกับความต้องการของผู้บริโภคนอกจากนี้ยังมีวิธีซ้ำโครงสร้างคือ ซ้ำรูปประโยค เพื่อเน้นความคิด ตัวอย่างประโยค สุโขทัยนี้ดี...ใครจักใคร่ค้าช้างค้า ใครจักใคร่ค้าม้าค้า ค้าเงินค้าทองค้า... (จากรึกสุโขทัยหลักที่ 1) ผมตั้งใจจะเรียนให้ดีที่สุด เรียนเพื่อตัวเอง เรียนเพื่อพ่อแม่ เรียนเพื่อวงศ์ตระกูลของเรา และเรียนเพื่อรับใช้สังคม 3. การใช้รูปประโยคแบบไทย ภาษาต่างประเทศมีอิทธิพลต่อการใช้ภาษาไทย ทั้งการใช้คำและการเขียนประโยค ข้อเขียนที่ใช้รูปประโยคแบบภาษาต่างประเทศ จึงมีอยู่ไม่น้อยในปัจจุบัน การเขียนที่ดี จึงควรระมัดระวังเสมอ หลักสำคัญของรูปประโยคแบบไทย คือ ประธาน กริยา กรรมหรือส่วนเติมเต็ม ตัวอย่างประโยค ราคาสินค้าถูกควบคุมโดยรัฐบาล (รูปประโยคภาษาอังกฤษ ใช้กรรมขึ้นต้นประโยค) รัฐบาลควบคุมราคาสินค้า (รูปประโยคไทย ใช้ประธานขึ้นต้นประโยค) ท่านพ่อเราเคารพมากที่สุด (รูปประโยคภาษาจีน ใช้กรรมขึ้นต้นประโยค) เราเคารพคุณพ่อมากที่สุด (รูปประโยคไทย ใช้ประธานขึ้นต้นประโยค) 4. การเว้นวรรค คือการแยกประโยค 2 ประโยคออกจากกัน ทำให้สะดวกในการเว้นจังหวะการอ่าน และสะดวกในการจับใจความ ตัวอย่างการเว้นวรรคที่ดี (บุญยงค์ เกศเทศ, 2534, น. 72-75) • เว้นวรรคขนาบประโยค เช่น "เมื่อเดือนพฤศจิกายน สิบหกปีมาแล้ว หนังสือพิมพ์สยามรัฐเพิ่งออกจำหน่ายได้ไม่นานนัก" เว้นวรรคข้างหน้าอนุพากย์หลักที่มีคำเชื่อม และ หรือ นำหน้า เช่น เว้นวรรคข้างหน้าอนุพากย์วิเศษณ์ ที่มีคำเชื่อม จึง เพราะ ดังนั้น นำหน้า เช่น เว้นวรรคข้างหน้าอนุพากย์คุณศัพท์ ที่มีคำเชื่อม ที่ ซึ่ง อัน ผู้ นำหน้า เช่น เว้นวรรคขนาบกลุ่มคำ ที่ต้องการเน้น เช่น เว้นวรรคขนาบกลุ่มคำบอกตำแหน่ง เช่น เว้นวรรคข้างหน้ากลุ่มคำบอกตำแหน่ง เช่น เว้นวรรคขนาบกลุ่มคำบอกเวลา เช่น เว้นวรรคขนาบกลุ่มคำบอกเวลาคุณศัพท์ เช่น ต่อมา บัดนี้ ในปัจจุบัน เช่น เว้นวรรคขนาบรายการต่างๆ มีลักษณะเป็นกลุ่มคำ หรือคำที่ทำหน้าที่ร่วมกัน เช่นทำหน้าที่เป็น ประธาน กริยา หรือกรรม ของประโยคเดียวกัน เช่น เว้นวรรคข้างหลังหน่วยประธาน ที่เป็นกลุ่มคำ เช่น เว้นวรรคข้างหลังหน่วยประธาน ที่เป็นชื่อคน เช่น เว้นวรรคระหว่างหน่วยประธาน กริยา กรรม เช่น เว้นวรรคขนาบคำจำนวนนับ เช่น เว้นวรรคขนาบคำและหน้าคำลักษณนาม ซึ่งหมายถึงเฉพาะคำลักษณนาม ที่ตามหลังคำจำนวนนับเท่านั้น เช่น เว้นวรรคขนาบคำและข้างหน้าคำบุพบท ณ เช่น เว้นวรรคข้างหน้าคำบุพบท เพื่อ เช่น เว้นวรรคข้างหน้าคำเชื่อมอนุพากย์ต่างๆ เช่น เว้นวรรคขนาบคำกริยา คือ และข้างหน้าคำกริยา เป็น เช่น "แต่การสร้างอีกลักษณะหนึ่งของมนุษย์ เป็นการสร้างใหม่ ที่ไม่เหมือนของเก่า" • เว้นวรรคขนาบคำกริยา เช่น, ได้แก่ คำกริยา ได้แก่ สามารถตามหลังคำช่วยหน้ากริยาได้ เช่น คงจะได้แก่, น่าจะได้แก่, อาจจะได้แก่ และคำกริยา เช่น สามารถปรากฏแทนที่คำ ได้แก่ ได้ จึงอนุโลมให้ คำ เช่น เป็นคำกริยาด้วย • เว้นวรรคข้างหลังคำเชื่อมอนุพากย์ ว่า เช่น"ได้กล่าวมาแล้วว่า ในโลกของธรรมชาติมีแผ่นดิน ภูเขา แม่น้ำ ทะเล..." 2.2.3 การสะกดการันต์ การสื่อสารด้วยการเขียน หากผู้เขียนสะกดการันต์ผิดพลาด ย่อมเป็นโทษทั้งแก่ผู้อ่านและผู้เขียน กล่าวคือ ผู้อ่านอาจจดจำคำที่สะกดการันต์ผิดไปใช้ ส่วนผู้ที่มีความรู้จะ รู้สึกขัดตา หรือขาดศรัทธาต่อผู้เขียน ดังนั้นผู้เขียนควรตรวจสอบคำที่ถูกต้องจากพจนานุกรมเพื่อความแน่ใจก่อนเขียนเสมอ 2.2.4 การเขียนแยกคำ คำบางคำมีหลายพยางค์ต้องเขียนติดต่อกันไปจึงจะได้ความชัดเจน ในกรณีที่มีเนื้อที่ในบรรทัดไม่พอ จำเป็นต้องแยกคำไว้ต่างบรรทัดควรทำอย่างมีหลักเกณฑ์ดังนี้ (ชอุ่ม โชติทอง, 2533, น. 128) ไม่แยกคำสนธิ เช่น ธันวาคม ราชูปถัมภ์ ศาสตราจารย์ ไม่แยก ชื่อ วัน เดือน ปี ไม่แยกคำมูล เช่น ภาษา ปัญหา บรรดา บรรทัด ประเทศ ไม่แยกชื่อสกุลสามัญของบุคคล เช่น สมหมาย ไพศาล ไม่แยกคำที่กร่อนเสียง เช่น สะพาน ตะวัน มะม่วง แยกคำสมาส คำประสม วลีได้โดยใช้เครื่องหมาย ยติภังค์ (-) เป็นตัวเชื่อม เช่นรถเร็ว น้ำปลา นครศรีธรรมราช (ถ้าไม่จำเป็นจริงๆ ไม่ควรแยก) ถ้าจำเป็นต้องแยกคำ ก็อย่าให้เสียความ หรือทำให้ผู้อ่านเข้าใจความหมายผิด เช่นคำต่าง-ประเทศ ควรเขียนเป็น คำ-ต่างประเทศ การเขียนคำทับ-ศัพท์ดังกล่าว ควรเขียนเป็น การเขียน-คำทับศัพท์ มีราก-ขี้เหล็กทั้งห้า ควรเขียนเป็น มี-รากขี้เหล็กทั้งห้า 2.2.5 การวางเครื่องหมายให้ถูกต้อง การเขียนเพื่อการสื่อสารจำเป็นต้องพิจารณาเรื่องเครื่องหมายต่างๆ ด้วย เครื่องหมาย ต่างๆ เช่น ไม้หันอากาศ วรรณยุกต์ ตัวการันต์ ไม้ยมก ไปยาลน้อย ฯลฯ ควรตรวจสอบให้แน่ใจว่า วางได้ถูกต้องทุกครั้งที่เขียนข้อความ 2.2.6 การใช้เครื่องหมายวรรคตอนการเขียนภาษาไทยมักไม่ค่อยมีเครื่องหมายวรรคตอน เนื่องจากถ้อยคำที่ใช้สามารถ สื่อความหมายได้ชัดเจน ในกรณีที่ต้องใช้เครื่องหมายวรรคตอน ผู้เขียนควรเลือกใช้ให้ถูกต้อง ไม่ควรนำเครื่องหมายทางคณิตศาสตร์มาใช้ในการเขียน เช่น ลบ (-) เท่ากับ (=) เพราะฉะนั้น (..) มาใช้ในการเขียนเรียงความ 2.2.7 การผูกประโยค การนำคำต่างๆ มาเรียบเรียงกันเป็นประโยค ตามจุดมุ่งหมายของการสื่อสาร หรือการผูกประโยคนั้น โครงสร้างทั่วไปของประโยคจะมี 2 ส่วนคือ ภาคประธานและภาคแสดง ซึ่งประกอบด้วย ประธาน (ผู้กระทำ) กริยา (อาการแสดง) กรรม (ผู้ถูกกระทำ) หรือ ส่วนเติมเต็ม (ถ้าเป็นกริยาที่ไม่ต้องการกรรม) และอาจจะมีส่วนขยาย เช่น ขยายประธานขยายกริยา และขยายกรรม เพื่อทำให้ประโยคชัดเจนมากขึ้น โดยทั่วไปการผูกประโยคตามหลักภาษาไทย จะเรียงลำดับคือ ประธาน กริยา และกรรมเสมอ แต่มีข้อยกเว้นในกรณีที่ต้องการจะเน้นคำบางคำ ก็อาจผูกประโยคโดยใช้คำที่ต้องการเน้นขึ้นต้นประโยคได้ การผูกประโยคให้น่าอ่านควรปฏิบัติดังนี้ ต้องผูกประโยคให้จบใจความ ต้องให้ได้ความครบสมบูรณ์ ผูกประโยคให้กะทัดรัด คำใดที่ไม่จำเป็นควรตัดออกเสีย วางคำที่ต้องการเน้นไว้ข้างหน้า หรือท้ายประโยค ผูกประโยคให้มีเอกภาพคือ เมื่อกล่าวถึงเรื่องใด ใจความต้องเป็นเรื่องเดียวกัน คำขยายควรวางไว้ใกล้ข้อความที่ขยาย ประโยคที่มีประธานหลายตัว ควรใช้คำที่มีความหมายให้กระชับ รัดกุม หลีกเลี่ยงการใช้กรรมขึ้นต้นเรื่อง (กรรมวาจก) ในประโยคที่มีความหมายที่ดี (ทางบวก) 8. ไม่ใช้คำฟุ่มเฟือย หรือคำซ้ำ หลักการผูกประโยคที่กล่าวมานี้สำคัญอย่างมาก ผู้เขียนที่ดีจะต้องพยายามแก้ไขปรับปรุง และพยายามทำให้งานเขียนของตนถูกต้อง สมบูรณ์ทุกครั้งที่เขียน นอกจากนี้ศิลปะในการเขียน และประโยชน์ที่มีอยู่ในงานเขียนก็มีความสำคัญไม่น้อย เพราะจะช่วยให้ข้อเขียนน่าอ่าน มีคุณค่าเพิ่มขึ้น และเป็นที่ยอมรับของผู้อ่าน

พัฒนาการของการสื่อสาร การสื่อสารเป็นสิ่งสำคัญในการทำกิจกรรมต่างๆ ของมนุษย์ คำพูดเป็นรูปแบบของการสื่อสารขั้นพื้นฐาน ที่มีพัฒนาการขึ้นมาพร้อมๆ กับสังคมมนุษย์ ฮาโรลด์ เอ. อินนิส (Harold A. Innis) นักสังคมวิทยาชาวแคนาดาเชื่อว่า เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงทางการสื่อสารโครงสร้างทางสังคมจะเปลี่ยนแปลงตามไปด้วย เช่น การนำวิธีการพิมพ์แบบใหม่เข้ามาใน ยุคแรกๆ เป็นเหตุให้ระบบศักดินาในยุโรปค่อยๆ หมดไป รูปแบบการเขียนเป็นการสื่อสารที่วิวัฒนาการขึ้น โดยเริ่มจากการวาดภาพตามผนังถ้ำ การเขียนอักษรภาพ หลังจากนั้นจึงเกิดการเขียนหนังสือ ซึ่งถือเป็นสื่อสิ่งพิมพ์ประเภทแรกสุด ที่มนุษย์ใช้สำหรับบันทึกความรู้และ ถ่ายทอดเหตุการณ์ในสังคม จากนั้นการสื่อสารเริ่มมีในรูปแบบของวิทยุกระจายเสียง วิทยุโทรทัศน์ และด้วยความพยายามและความต้องการของมนุษย์ ยังผลให้การสื่อสารก้าวไกลประกอบกับความเปลี่ยนแปลงและความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี จึงเป็นยุคของการสื่อสาร ที่ก้าวไกลและมีประสิทธิภาพ ทั้งในแง่ของการรวบรวม การเก็บรักษา การถ่ายทอด และการรับข่าวสารของมนุษย์ (ชวรัตน์ เชิดชัย, 2540, น. 46-47) ความหมายของการสื่อสาร การสื่อสารหมายถึง การติดต่อระหว่างมนุษย์ด้วยวิธีการต่างๆ อันทำให้ฝ่ายหนึ่งรับ รู้ความหมายจากอีกฝ่ายหนึ่งและเกิดการตอบสนอง การสื่อสารที่ดีมีผลสัมฤทธิ์ตามจุดมุ่งหมายคือ การสื่อสาร ที่ผู้ส่งสารได้ส่งเรื่องตรงตามความต้องการ และความหมายที่อยู่ในใจ ฝ่ายผู้รับสารก็สามารถรับรู้เข้าใจ แล้วปฏิบัติหรือตอบสนองตามที่ผู้ส่งสารต้องการได้ โดยมีภาษาเป็นเครื่องมือหรือเป็นสื่อกลางที่สำคัญ ที่สุดระหว่างมนุษย์ องค์ประกอบของการสื่อสารการสื่อสาร ประกอบด้วยส่วนสำคัญ 4 ส่วน ผู้ส่งสาร (Sender) คือบุคคลซึ่งเป็นผู้เริ่มต้นส่งสารไปยังผู้อื่น ผู้ส่งสารจะทำหน้าที่เป็น ผู้เข้ารหัส (Encodeing) อันเป็นการแปลสารให้อยู่ในรูปของสัญลักษณ์ ที่มนุษย์สร้างขึ้นแทนความคิด ได้แก่ ภาษา อารมณ์ และอากัปกิริยาท่าทางต่างๆ ผู้ส่งสารถือเป็นบุคคลสำคัญในการเป็นผู้เริ่มต้นทำให้กระบวนการสื่อสารนั้นเกิดขึ้น สาร (Message) คือเรื่องราวที่มีความหมาย และแสดงออกมาโดยอาศัยภาษาหรือสัญลักษณ์ใดๆ ก็ตาม ที่ทำให้เกิดการรับรู้ร่วมกันได้ ช่องทางหรือสื่อ (Channel) คือช่องทาง หรือสื่อที่นำสารไปยังผู้รับสาร โดยทั่วไปแล้วสารจะถูกนำเข้าสู่ระบบการรับรู้ของมนุษย์ โดยผ่านประสาทสัมผัสทางใดทางหนึ่ง หรือหลายทาง ได้แก่ ประสาทตา ประสาทหู ประสาทจมูก ประสาทกาย และประสาทลิ้น แต่ในการสื่อสารสำหรับคนที่อยู่ห่างไกลกัน มนุษย์จะใช้ช่องทางดังกล่าวไม่ได้ มนุษย์จะต้องสร้างสื่อขึ้นมาเพื่อเป็นเครื่องช่วยให้การติดต่อระหว่างผู้ส่งสารกับผู้รับสารมีความเป็นไปได้สื่อ (Media) หมายถึงสิ่งต่างๆ ที่ทำหน้าที่เป็นพาหะนำสารไปยังผู้รับสาร สื่อแบ่งออกเป็น 5 ประเภท 3.5 สื่อระคนหรือสื่อเฉพาะกิจ ได้แก่ สื่อที่นำสารได้ แต่ไม่อาจจัดไว้ในสื่อ 4 ประเภท ข้างต้น เช่น การแสดงต่างๆ วัตถุจารึก และหนังสือพิมพ์กำแพง 4. ผู้รับสาร (Receiver) คือผู้ที่รับรู้ความหมายตามเรื่องราว ที่ผู้ส่งสารส่งผ่านสื่ออย่างใดอย่างหนึ่งมา และมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อการส่งสาร ผู้รับสารเป็นองค์ประกอบ สุดท้ายในกระบวนการสื่อสารที่สำคัญไม่ยิ่งหย่อนกว่าองค์ประกอบอื่นๆ เพราะในการรับสารหากผู้รับสารไม่พัฒนาตนเองให้เป็นผู้มีทักษะในการคิดและรับรู้ความหมาย การสื่อสาร ก็จะไม่เกิดประสิทธิภาพเท่าที่ควร องค์ประกอบของการสื่อสารนั้น ทั้งผู้ส่งสารและผู้รับสารจะมีบทบาทร่วมกันอยู่ในกระบวนการสื่อสาร ถ้าไม่มีผู้ส่งสารและผู้รับสารแล้ว การสื่อสารก็จะเกิดขึ้นไม่ได้ ในกระบวนการสื่อสารบางครั้งไม่อาจชี้ชัดได้ตายตัวว่า ใครเป็นผู้ส่งสาร และใครเป็นผู้รับสารเพราะในการสื่อสารนั้นทั้ง 2 คนต่างก็มีบทบาทเป็นทั้งผู้รับและผู้ส่งสาร โดยสลับเปลี่ยนหมุนเวียนกันไป จนกว่าการสื่อสารจะบรรลุเป้าหมาย วัตถุประสงค์ของการสื่อสาร โดยทั่วไปการสื่อสารจะต้องมีวัตถุประสงค์ทั้งผู้ส่งสารและผู้รับสาร ซึ่งอาจแบ่งออก เป็น 4 แบบ 1. เพื่อแจ้งให้ทราบ คือการที่ผู้ส่งสารต้องการที่จะบอกกล่าว แจ้งหรือชี้แจงข่าวสาร ข้อมูล เรื่องราว เหตุการณ์ หรือสิ่งอื่นๆ ให้ผู้รับสารได้ทราบ และได้เข้าใจในเรื่องนั้นๆ 2. เพื่อให้การศึกษา และเพื่อเรียนรู้ หมายถึงผู้ส่งสารต้องการสอนวิชาความรู้ ข้อมูลหรือเรื่องราวที่เป็นวิชาการ 3. เพื่อเสนอหรือชักจูงใจเพื่อให้กระทำหรือตัดสินใจ หมายถึงผู้ส่งสารต้องการให้ผู้รับสารคล้อยตาม หรือยอมปฏิบัติตามข้อเสนอแนะของผู้ส่งสาร 4. เพื่อให้เกิดความพอใจ หรือเพื่อหาความพอใจ หมายถึงผู้ส่งสารต้องการให้ผู้รับสารเกิดความรื่นเริงบันเทิงใจ จากสารที่ส่งไปให้ สัญลักษณ์ทางภาษาที่ใช้ในการสื่อสาร สัญลักษณ์ทางภาษาที่ใช้ในการสื่อสารมีอยู่ 3 ทางด้วยกันคือ ทางเสียง ได้แก่ ทักษะการฟังและการพูด ทางตัวอักษร ได้แก่ ทักษะการอ่านและการเขียน ทางกาย ได้แก่ การใช้ภาษาใบ้ การแสดงความรู้สึกนึกคิดด้วยสีหน้าท่าทางต่างๆ การสื่อสารทั้ง 3 ทางนี้มีเป้าหมายที่สำคัญคือ ความต้องการของมนุษย์ในเรื่องความ เข้าใจในความหมายของการสื่อสารซึ่งกันและกันทั้งสิ้น ภาษาเริ่มต้นจากการเข้าใจความหมาย จนเกิดเป็นความคิดรวบยอดที่เรามีอยู่เดิมแล้ว จึงสื่อด้วยตัวสัญลักษณ์หรือตัวอักษร ที่ใช้แทนเสียง ภาษาที่ใช้ในการสื่อสาร ภาษาของมนุษย์แบ่งออกเป็น 2 ประเภทคือ ภาษาถ้อยคำหรือเรียกว่า วัจนภาษา (Verbal Language) หมายถึงภาษาที่เป็นลายลักษณ์อักษรคำพูด ภาษาที่ไม่ใช่ถ้อยคำหรือเรียกว่า อวัจนภาษา (Non Verbal Language) หมายถึง สิ่งที่ทำหน้าที่สื่อความหมายได้ทั้งรูปรสกลิ่นและเสียง มนุษย์สื่อสารกันด้วยภาษาที่มนุษย์คิดค้นขึ้น แต่สังคมของมนุษย์นั้นมีหลายระดับขึ้นอยู่กับประเพณีวัฒนธรรมและความเชื่อ จึงทำให้ภาษาถูกจัดแบ่งออกเป็นระดับตามฐานะความสัมพันธ์ เวลา และสถานที่ วัจนภาษาและอวัจนภาษา 1. วัจนภาษา (Verbal Language) ระดับของภาษา การใช้ภาษาเป็นสื่อกลางเพื่อถ่ายทอดความรู้ ความคิด ความ รู้สึก และสร้างความสัมพันธ์ของมนุษย์ด้วยกันถูกกำหนดไว้อย่างน้อย 5 ระดับ (กระทรวง ศึกษาธิการ, 2548, น. 36-39) ดังนี้ 1. ระดับพิธีการ ใช้สื่อสารกันในการประชุม ซึ่งเป็นพิธีการ เช่น การเปิดประชุมรัฐสภากล่าวอวยพร การกล่าวต้อนรับ การกล่าวคำปราศรัย การกล่าวรายงานในพิธีมอบปริญญา บัตรหรือประกาศนียบัตร การกล่าวสดุดี หรือการกล่าวเพื่อจรรโลงใจให้ประจักษ์ในคุณงามความดีผู้ส่งสารมักเป็นบุคคลสำคัญหรือมีตำแหน่งในวงการนั้น ผู้รับสารก็เป็นบุคคลในวงการเดียวกัน หรือเป็นกลุ่มชนส่วนใหญ่ ซึ่งอาจเป็นประชาชนทั้งประเทศ สัมพันธภาพระหว่างผู้ส่งสารกับผู้รับสารมีต่อกันอย่างเป็นทางการ ผู้ส่งสารเป็น ผู้กล่าวฝ่ายเดียว ไม่มีการโต้ตอบ หรือถามคำถามจากกลุ่มผู้รับสาร หากจะมีก็เป็นการกล่าวตอบ ที่กระทำอย่างเป็นพิธีการในฐานะผู้แทนของกลุ่มเท่านั้น สารทุกตอน ไม่ว่าจะเป็นตอนเริ่มต้น ตอนดำเนินความ หรือตอนลงท้าย จะมีลักษณะเป็นพิธีรีตอง เป็นทางการ มีความจริงจังโดยตลอด กล่าวคือ มักใช้ถ้อยคำที่เลือกเฟ้นแล้ว ว่า ไพเราะสละสลวย และก่อให้เกิดความรู้สึกจรรโลงใจเป็นส่วนใหญ่ ด้วยเหตุนี้ ผ้กล่าวหรือผู้ส่งสารจึงต้องเตรียมบทหรือวาทนิพนธ์มาล่วงหน้า และมักจะนำเสนอด้วยวิธีอ่านต่อหน้าที่ประชุม 2. ระดับทางการใช้ในการอภิปราย บรรยายในที่ประชุม หรือใช้ในการเขียนข้อความ ที่จะให้ปรากฏต่อสาธารณชนอย่างเป็นงานเป็นการ ใช้ในการประชุมที่ต่อจากช่วงที่เป็น พิธีการแล้ว จดหมายราชการจดหมายธุรกิจ สัญญาต่างๆ หรือประกาศ ผู้ส่งสารและผู้รับสารมักอยู่ในวงการหรืออาชีพเดียวกัน สัมพันธภาพของทั้ง 2 ฝ่ายจะเป็นไปในด้านธุรกิจและการงาน เช่น การบอกหรือรายงานให้ทราบ ให้ความรู้เพิ่มเติมหรือเสนอความคิดเห็น เนื้อหาของสารมีลักษณะเจาะจงเกี่ยวกับธุรกิจ หรือความรู้ความคิดที่สำคัญ น่าสนใจการใช้ถ้อยคำมักตรงไปตรงมา มุ่งเข้าสู่จุดประสงค์โดยเร็ว อาจมีศัพท์เทคนิคหรือศัพท์วิชาการ หลักของการใช้ภาษาในระดับนี้ เน้นที่การสื่อสารให้ได้ผลตามจุดประสงค์ ประหยัด ถ้อยคำ และประหยัดเวลาให้มากที่สุด 3. ระดับกึ่งทางการ ภาษาระดับนี้จะคล้ายกับภาษาในระดับทางการ แต่ลดความเป็นงานเป็นการลงบ้าง การใช้ภาษาในระดับนี้ มักใช้ในการประชุมกลุ่มย่อย การบรรยายในห้องเรียนการเขียนข่าวหรือรายงานเหตุการณ์ จะไม่ใช้คำศัพท์ที่เป็นงานเป็นการ และอาจมีการโต้ตอบหรือแลกเปลี่ยนความคิดกันระหว่างผู้ส่งสารกับผู้รับสาร 4. ระดับไม่เป็นทางการ ภาษาระดับนี้ใช้สนทนาโต้ตอบกันทั่วไปในสังคม ระหว่าง ผู้คนที่รู้จักกันทำงานด้วยกันไม่เกิน 4 - 5 คน ในสถานที่ และเวลาที่ไม่ใช่ส่วนตัว เช่น การเขียนจดหมายส่วนตัว การรายงานข่าวหรือบทความบางประเภทในหนังสือพิมพ์ เนื้อหาของสารมักเป็นเรื่องทั่วๆ ไป ในชีวิตประจำวัน กิจธุระต่างๆ รวมทั้งการปรึกษาหารือร่วมกัน ภาษาที่ใช้อาจเป็นถ้อยคำที่ใช้กันเฉพาะกลุ่ม หรือเข้าใจความหมายตรงกันในกลุ่มเท่านั้น 5. ระดับกันเอง เป็นภาษาที่ใช้ในวงจำกัด ในกลุ่มที่สนิทสนมกันมาก เช่น ในครอบครัวเพื่อนฝูง และใช้เป็นภาษาพูดมากกว่าภาษาเขียน ยกเว้นในการเขียนเรื่องสั้น หรือนวนิยายภาษาระดับนี้จะมีการใช้คำคะนอง คำสแลง คำเปรียบเปรย ถ้อยคำ ที่มีความหมายสองแง่หรือภาษาถิ่น เนื้อหาของสารก็เช่นเดียวกับระดับที่ 4 คือ ไม่มีขอบเขตจำกัด สถานที่ที่ใช้มักเป็นที่ส่วนตัว เช่น ที่บ้าน ในห้องที่เป็นสัดส่วนของตน สิ่งที่ควรคำนึงถึงก็คือ การเลือกใช้ภาษาในระดับใด ให้เหมาะกับบุคคลใด ขึ้นอยู่กับโอกาส เวลา และสถานที่ ภาษาแต่ละระดับอาจมีการคาบเกี่ยวกันบ้าง เช่น ระดับที่ 1 กับ 2 ระดับที่ 2 กับ 3 ระดับที่ 3 กับ 4 และระดับที่ 4 กับ 5 ตัวอย่างการใช้ภาษาต่างระดับกัน ตัวอย่างที่ให้มานี้ไม่ได้แน่นอนตายตัวเสมอไป ในแต่ละระดับอาจเปลี่ยนแปลงไปได้ ตามความเหมาะสม 2. อวัจนภาษา (Non Verbal Language) อวัจนภาษาที่สำคัญและควรได้รับการฝึกฝนให้ใช้ได้ดีมี 7 ลักษณะดังนี้ 1. การแสดงออกทางใบหน้า สีหน้าของคนเรานั้นบอกความหมายได้หลายอย่าง และเป็นสิ่งที่แสดงถึงเจตนาในการสื่อสารได้ด้วย เช่น ใบหน้ายิ้มแย้มแจ่มใส หมายถึงความพออกพอใจ หรือใบหน้าบึ้งตึงจริงจัง ล้อเลียน อ้อนวอน ก็มีความหมายอยู่ในตัวเอง และสามารถมองเห็นได้ เข้าใจได้เช่นกัน 2. ท่ายืน ท่านั่ง และการทรงตัว ท่าต่างๆ เหล่านี้ บางครั้งต้องคำนึงถึงประเพณีวัฒนธรรมไทยด้วยการนั่งไขว่ห้าง ยืนประสานมือ หรือเอียงตัวตามสบายแสดงให้เห็นเจตนาของ ผู้พูดที่แสดงความรู้สึกนึกคิดออกมากับผู้ที่เขากำลังพูดด้วยได้เป็นอย่างดี 3. การแต่งกาย เราจะมองเห็นคนอื่นได้จากการแต่งกายก่อนเสมอ ผู้ที่แต่งกายสุภาพเรียบร้อยเหมาะสมกับกาลเทศะ มักเรียกความเชื่อมั่นและความน่าเชื่อถือจากบุคคลอื่นได้ดีและในทางตรงกันข้าม คนแต่งตัวไม่เรียบร้อย ไม่เหมาะสมจะถูกมองว่า ไม่น่าเชื่อถือ ไม่ควร ค่าแก่การยอมรับ การเคลื่อนไหว ในที่นี้คือ การขยับตัวหรือการเดิน ถ้าหากทำได้พอเหมาะกับเนื้อหาและเจตนาในการส่งสาร ก็จะช่วยให้การส่งสารนั้นน่าสนใจมากยิ่งขึ้น . 4. การใช้มือและแขน เป็นการใช้ประกอบบอกขนาด เล็ก ใหญ่ กว้าง ยาว บอกความซับซ้อน ความเด็ดขาด หรือความจริงจังได้ แต่ต้องไม่สับสน ใช้มือและแขนให้เป็นไปอย่างเหมาะสมกับเรื่องราวที่พูด 5. การใช้นัยน์ตา นัยน์ตาช่วยแสดงอารมณ์ และความรู้สึกต่างๆ เช่น ความโศกเศร้าแปลกใจ ลังเลใจ นัยน์ตาของผู้ส่งสารสามารถส่งความหมายไปให้ผู้รับสารได้ตลอดเวลา 6. การใช้น้ำเสียง น้ำเสียงเป็นอวัจนภาษาที่มีความหมายชัดเจนมากที่สุด เสียงกระแทกกระทั้นกระโชกโฮกฮาก เสียงนุ่มนวลอ่อนหวาน เสียงดังหรือค่อย ลากเสียงให้ยาว หรือเสียงห้วนสั้น ล้วนแต่มีความหมายแสดงถึงเจตนาอย่างใดอย่างหนึ่งของผู้พูด ดังนั้นผู้พูด จึงควรฝึกวิธีใช้น้ำเสียงให้สื่อความหมายตามต้องการโดยอาจอาศัยผู้อื่นช่วยบอกว่า น้ำเสียง ที่เราใช้ไปนั้นมีลักษณะเป็นแบบใด แข็งกระด้าง เด็ดขาด หรือห้วนเกินไป ทั้งที่บางครั้งเราไม่ได้เจตนาให้เป็นอย่างนั้น ประเภทของอวัจนภาษา อวัจนภาษาสามารถจำแนกออกเป็นประเภทต่างๆ ได้ดังนี้ สัมผัสภาษา เกิดจากการสัมผัสเพื่อสื่ออารมณ์ความรู้สึก ความปรารถนาของ ผู้ส่งสารไปยังผู้รับสาร เช่น การบีบเบาๆ ที่มือของอีกฝ่ายหนึ่ง เพื่อแสดงการปลอบใจ หรือการผลักอกอีกฝ่ายหนึ่งเพื่อแสดงความไม่พอใจ อาการภาษา คือการเคลื่อนไหวร่างกาย หรือกิริยาท่าทางที่แสดงอาการ เพื่อการสื่อสาร เช่น การกวักมือ การพยักหน้า การโค้งตัว การไหว้ ฯลฯ วัตถุภาษา เกิดจากลักษณะภายนอกของบุคคล ได้แก่ การใช้วัสดุเพื่อความหมายบางประการ ได้แก่ แสดงฐานะทางสังคม ค่านิยม รสนิยม เช่น การแต่งกาย การใช้เครื่องประดับ รถยนต์ หรือเครื่องสำอาง เทศภาษา คือระยะห่างของคู่สนทนา หรือการแสดงความเคารพสถานที่ เช่น ระยะห่างระหว่างบุคคล แสดงความใกล้ชิดสนิทสนม ที่แตกต่างกันได้ การนั่งในที่สูงต่ำ ต่างระดับกันบอกฐานะทางสังคม การสำรวมกายและวาจาในวัด หรือในห้องประกอบพิธีสำคัญๆ เป็นการแสดงความเคารพต่อสถานที่ การแต่งกายชุดนักศึกษา เมื่อเข้าชั้นเรียน ฯลฯ กาลภาษา คือช่วงเวลาที่ผู้ส่งสารใช้ เพื่อแสดงเจตนาของตน เช่น การไปถึง ช้ากว่าเวลาที่นัดหมาย แสดงว่า ไม่ให้ความสำคัญต่อการนัดหมาย การโทรศัพท์ถึงผู้อื่นในยามวิกาลควรเป็นเรื่องสำคัญเร่งด่วน หรือเวลา 08.00 และ 18.00 น. เป็นเวลาเคารพธงชาติ ฯลฯ ปริภาษา คืออวัจนภาษาเกี่ยวกับเสียง ทั้งเสียงจากธรรมชาติสิ่งแวดล้อม หรือเสียงมนุษย์ที่เปล่งออกมา เช่น เสียงฟ้าร้อง สุนัขเห่า เสียงไชเรน เสียงดนตรี เสียงพูด ดัง ค่อย เร็ว ช้า การเน้นเสียงหนักเบา เป็นต้น เนตรภาษา เกิดจากการใช้สายตา เพื่อแสดงอารมณ์ ความรู้สึกนึกคิด ความประสงค์ และเจตนคติบางประการ เช่น การหลบตา การจ้องมองเพื่อแสดงความไม่พอใจการกลอกตาเพื่อยั่วโทสะ การมองด้วยหางตาเพื่อแสดงการเหยียดหยาม เป็นต้น กลิ่น สามารถสื่อความหมายได้ เช่น กลิ่นธูปแสดงความสงบ กลิ่นน้ำหอมแสดงความสดชื่น กลิ่นสาบแสดงความสกปรก เป็นต้น ภาพ สื่อความหมายบางอย่างถึงผู้รับสารได้ เช่น การส่งบัตร ส.ค.ส. ให้ผู้ใหญ่ควรเป็นภาพที่สวยงาม สุภาพ ประเภทศิลปวัฒนธรรม หรือดอกไม้ การสมัครงานควรใช้ภาพที่แต่งกายสุภาพเรียบร้อย เป็นรูปถ่ายหน้าตรงไม่สวมหมวก เป็นต้น สี ใช้สื่อความหมายแทนคำพูด ผู้ส่งสารควรคำนึงถึงวัฒนธรรมของแต่ละสถานที่ด้วย เช่น ควรสวมเสื้อผ้าสีดำไปงานศพ หรือสวมเสื้อผ้าสีขาวไปวัด ลักษณะตัวอักษร เครื่องหมายวรรคตอน และกระดาษ ผู้ส่งสารพึงระมัดระวังในการสื่อความหมาย การพิมพ์ที่เน้นตัวอักษรหนาและใหญ่แสดงถึงความสำคัญการใช้เครื่องหมายวรรคตอน ช่วยเน้นความหมาย และความรู้สึกบางอย่าง เช่น ใครรับผิดชอบ? รวมทั้งการเลือกใช้กระดาษอย่างดี สีสุภาพ แสดงถึงความตั้งใจจริง และความเคารพ นอกจากนี้อวัจนภาษาก็มีระดับของการใช้เช่นกัน การแสดงกิริยาท่าทางต่อหน้าผู้อื่น ผู้ใช้ภาษาท่าทางจะต้องคำนึงเสมอว่า เหมาะสมหรือไม่เพียงไร เช่น การระวังตนไม่ยืนพิงในท่าสบาย หรือไม่นั่งไขว่ห้างต่อหน้าผู้ใหญ่ เป็นต้น อาจกล่าวได้ว่า อวัจนภาษามีความสำคัญเป็นพิเศษ เพราะสามารถแสดงอารมณ์ความรู้สึกนึกคิดของมนุษย์ได้ดี ช่วยเสริมความชัดเจนให้แก่วัจนภาษา และแสดงถึงระดับ วัฒนธรรมของมนุษย์ อุปสรรคของการสื่อสาร การใช้ภาษาเป็นสื่อกลางในการติดต่อกันแต่ละครั้ง เราจะรู้ได้ว่า การติดต่อนั้นประสบผลสำเร็จมากน้อยเพียงใด บางคราวประสบผลสำเร็จดีน่าพอใจ แต่บางครั้งก็ทำให้เกิด ปัญหา และเสียเวลาต้องแก้ไข ที่เป็นเช่นนั้น เพราะการขาดความรู้ หรือรู้เท่าไม่ถึงการณ์หรือเกิดจากสภาพแวดล้อมอย่างใดอย่างหนึ่ง เราจึงควรศึกษาถึงอุปสรรคของการสื่อสารเพื่อให้สามารถนำไปใช้แก้ปัญหาได้อย่างมีประสิทธิภาพ และอาจป้องกันมิให้ปัญหานั้นเกิด ขึ้นได้อีก อุปสรรคของการสื่อสารโดยทั่วไปมีดังนี้ 1. ผู้ส่งสาร ขาดความรู้และประสบการณ์ในเรื่องที่จะสื่อสาร ขาดความสนใจในเนื้อเรื่องหรือใจความสำคัญของเรื่องที่จะสื่อสาร มีความรู้สึกที่ไม่ดีต่อเรื่องที่จะสื่อสาร = ขาดความสันทัดในการใช้ภาษา 2. ตัวสาร ซับซ้อนเกินไป ลึกซิ้งเกินสติปัญญาของผู้รับสาร ห่างไกลประสบการณ์ของผู้รับสาร มีความขัดแย้งอยู่ในตัวสาร มีเนื้อความที่ผู้รับได้ยินบ่อยๆ ซ้าๆ เนื้อความแปลกใหม่เกินความคิดนึกของผู้รับสาร 3. ภาษาที่ใช้ ใช้ภาษาผิดระดับ ต่ำเกินไป หรือสูงเกินไป สำนวนภาษาไม่ตรงตามเนื้อหาของเรื่องราว ภาษาไม่ชัดเจนพอ วกวน 4. ผู้รับสาร มีอุปสรรคเช่นเดียวกับผู้ส่งสาร 5. สื่อ สื่อนำสารขัดข้อง เช่น เครื่องขยายเสียงไม่ชัดเจน โทรศัพท์ไม่ดัง เขียนหนังสือหวัดมาก ตัวอักษรเลือนไป 6. กาลเทศะและสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสมอาจทำให้เกิดอุปสรรค เช่น การจัดอภิปรายในวันหยุดติดต่อกันหลายวันจะไม่มีคนสนใจฟัง การชักชวนให้ปลูกต้นไม้ในฤดูร้อนที่นักศึกษาส่วนใหญ่ปิดเทอม การเชิญวิทยากรไปบรรยายในหัวข้อที่วิทยากรมีความรู้ไม่เพียงพอ การจัดการแสดงกลางแจ้งในช่วงฤดูฝน และฝนตกลงมาระหว่างการแสดง การเสนอขายสินค้าเครื่องกันหนาวในฤดูร้อน ฯลฯ

ลักษณะคำประพันธ์ ๑.  บท บทหนึ่งมี ๔ วรรควรรคที่หนึ่งเรียกวรรคสดับ วรรคที่สองเรียกวรรครับวรรคที่สามเรียกวรรครอง            วรรคที่สี่เรียกวรรคส่งแต่ละวรรคมี ๖ คำ จึงเรียกว่า กลอนหก ๒. เสียงคำ กลอนทุกประเภทจะกำหนดเสียงคำท้ายวรรคเป็นสำคัญ กำหนดได้ ดังนี้ ๓.  สัมผัส      ก. สัมผัสนอก หรือสัมผัสระหว่างวรรค อันเป็นสัมผัสบังคับ มีดังนี้ ๓.๑ คำสุดท้ายของวรรคที่หนึ่ง (วรรคสดับ) สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคที่สาม (วรรครับ) ๓.๒ คำสุดท้ายของวรรคที่สอง (วรรครับ) สัมผัสกับคำสุดท้ายของวรรคที่สาม (วรรครอง) และคำที่สองหรือที่สี่ของวรรคที่สี่ (วรรคส่ง) สัมผัสระหว่างบท ของกลอนทุกประเภท คือ คำสุดท้ายของวรรคที่สี่ (วรรคส่ง) เป็นคำส่งสัมผัสบังคับให้บทต่อไปต้องรับสัมผัสที่คำสุดท้ายของวรรคที่สอง (วรรครับ) ข้อสังเกต     กลอนหกไม่เคร่งสัมผัสในวรรคมากนัก อาจย้ายที่สัมผัสจากคำที่สองไปคำที่สี่ได้ หรือจะไม่มีสัมผัสสระเลย ใช้การเล่นคำตามช่วงจังหวะก็ได้ดังกลอนตัวอย่าง เช่นทุกวรรค – ทุกบท – ทุกตอนตัวอย่าง กลอน๖ อื่นๆ สองหนึ่ง เป็นสอง ตรองไว้กลอนหก ยกให้ คู่สองหาคำ งดงาม ทำนองสอดคล้อง ขานรับ จับวาง หัดแต่ง เติมแต้ม แนมรักอกหัก รักจาก ถากถางโศกเศร้า เว้าวอน สอนพลางหลายอย่าง ปนเป เล่ห์กลอน ระวัง กลอนพา วารีน้ำมี ขาดเนื้อ เบื่อหลอนคัดสรรค์ ให้ถูก ขั้นตอนตรวจย้อน อักขระ วิธี ได้ผล กลอนหก ยกนิ้วยิ่งอ่าน หน้านิ่ว ลุกหนีเนื้อหา ทำไม อย่างนี้เหมือนผี หลอกหลอน กลอนประตู